IV- O POMBAL

Baixando devagar a costa da Chancela, non queda outra que deterse para admirar este fermoso pombal recentemente renovado e ollar como as súas moradoras toman o sol da tardiña nas tellas da cuberta. Temos que alegrarnos que comencen a restaurarse estas tradicionais construcións que forman parte do patrimonio galego.

Dende o século XVI, non había pazo, mosteiro ou vivenda importante que non tivera un pombal e, aínda que a rendibilidade económica non era moita, aportaban a beleza das pombas e o seu ir e vir latexante portando o alimento para as crías

Estas pezas arquitectónicas estaban separadas da casa principal, en sitios outos e protexidos dos ventos, sen árbores ao redor para que as aves de rapiña non estiveran ao asexo. Aínda que a maioría son de pranta circular, tamén  hai algúns cuadrangulares ou poligonales, rematados nunha soleira exterior, onde van os buratos polos que entran e saen as pombas. Os seus muros son de granito, ás veces cubertos de barro recebado de branco.

No interior teñen todos a mesma estrutura, unha soleira que fai de tornarratos e logo nichos de lousas de pedra, onde aniñan as pombas, que se  estenden ata o alto como coroas circulares.

Nas casas que non tiñan pombal, a cría das pombas tamén podía facerse nos faiados, cunha ou dúas entradas na parede ou colocando uns caixóns de madeira no exterior para unha soa parella.

Na nosa contorna consérvanse moitos pombais que foron un complemento da economía autosuficiente que caracterizaba ao mundo agrarario tradicional. É de interese público fomentar a súa conservación para poñer en valor esta fermosa mostra da arquitéctura popular galega.

Pombais en Ponte Maceira-Negreira

DE LO MÍO, DE LO TUYO Y DE LO NUESTRO

Desde el inicio de la publicación de este blog le he asignado el nombre de Ágora, porque así denominaban los antiguos griegos a las plazas de las ciudades a donde acudían los ciudadanos para hablar de los asuntos públicos, escuchar a los filósofos y debatir entre ellos. En Atenas, hace algo más de 2.500 años, se creó un modelo de participación política, la Democracia, en el que los ciudadanos elegían a sus representantes para gobernar la ciudad, elaborar sus leyes y designar los tribunales de justicia, llegando a alcanzar un gran desarrollo en el campo de las ciencias, las artes y la cultura que es la base de nuestra civilización.

La fotografía de cabecera es, por ese motivo, del actual parlamento griego, en la Plaza Sintagma, con un pequeño grupo de personas expectantes. En los últimos tiempos, el país heleno ha sido el foco de atención mundial pues en 2010 el Estado no pudo garantizar el pago de la deuda que habían contraído una serie de políticos irresponsables en connivencia con políticas financieras netamente neoliberales. Los representantes de la llamada “troika”de los acreedores - el Fondo Monetario Internacional (FMI), el Banco Central Europeo (BCE) y la Comisión europea- impusieron la aceptación de nueva deuda a un país insolvente, como si no lo fuera, hundiéndolo aun más en una tremenda crisis económica y social. Por eso los ciudadanos dieron su apoyo en las urnas a Syriza, nuevo partido que llevaba un programa contra la austeridad, los recortes sociales y las privatizaciones.

Escribe Ignacio Ramonet, en Le Monde diplomatique de este mes de agosto, que solo en las películas de terror se ven escenas tan sádicas como la humillación a que ha sido sometido el nuevo primer ministro griego el pasado 13 de julio, cuando ante la canciller alemana Merkel, se vió obligado a renunciar al programa de liberación por el que fue elegido y refrendado por la ciudadanía bajo la amenza de cerrar todos los bancos y dejar sin recursos a los griegos. Las nuevas condiciones de privatizaciónes, recortes de pensiones y salarios y otras serie de medidas impuestas a las clases medias y bajas han sido calificadas por el diario alemán Der Spiegel como “ un catálogo de horrores” y el exministro de Finanzas Yanis Varoufakis manifestó en un artículo periodístico que “Su único objetivo era humillarnos”.Es, ni más ni menos, que el fin de la soberanía de un pueblo además de un claro mensaje para el resto de los países europeos de que no habrá otra alternativa que las políticas que están imponiendo.

ALEMANIA DE NUEVO

Porque es un problema político, no económico. Igual que en 1923, cuando Alemania fue elegida por el poder financiero para terminar con las democracias europeas ante el auge del comunismo, ahora se trata de finiquitar el sistema creado al final de la Segunda Guerra Mundial para oponerse a los países del bloque comunista, ya inexistente, e implantar un sistema liberal puro. El fin del estado social creado por los partidos socialdemócratas, hoy socioliberales, financiados por el Plan Marshall.

Amparados en la deslocalización empresarial que ha generado millones de parados en todo Europa, se reducen los salarios, se modifican las leyes laborales que protegen los derechos de los trabajadores, se reducen las ayudas sociales , las pensiones... y sobre todo se apropian de las empresas y bienes del Estado  creados con el dinero de todos. Se trata, en fin, de una nueva plutocracia, en la que las constituciones de cada país se han quedado en mera literatura y los gobiernos en simples títeres "al diktado de Alemania".

UNHA TARDE NO SOUTO

Souto na Chancela

Cando se pasa polo medio dun souto, nunha tarde de verán, percébese o que podería ter sido Galicia de desenvolver os seus propios recursos e conservar as súas esencias. Os bosques de castiñeiros son unha regalía que no pasado serviron de sustento a moitas economías familiares.

Esta fermosa árbore estendeuse pola nosa xeografía hai 2.200 anos e foi durante a Idade Media a base da alimentación, sobre todo cando os mosteiros ocuparon o rural, pois coa fariña da castaña facíase o alimento básico. A súa madeira pasou a ser a inquilina de pazos e vivendas nos elaborados mobles que lucían as casas vinculeiras.

De conservarse as especies naturais a economía sostible sería unha realidade e o goce da Natureza un agasallo para os sentidos. Agora queda só a tranquilidade dalgúns espazos vexetais que os seus donos manteñen coma unha reliquia do pasado e un tesouro para o futuro.

Coa chegada do outono os ourizos ceibarán o seu agarimoso froito para tomalo cru, asado, cocido ou como se queira. Os máis larpeiros tamén o poderán degustar como marrón glacé, segundo a receita que nos deixou o que foi alcalde de A Coruña, xurista, escritor e gastrónomo Manuel María Puga y Parga “Picadillo” no seu libro La Cocina Práctica:

“Límpase a primeira capa das castañas que se queiran preparar, collendo as máis grandes posibles. Póñense ao lume en auga fría, debendo retiralas cando solten con facilidade a segunda monda. Quítaselle esta con coidadiño para que non rompa, cocéndoas logo en almibar a punto subido, durante dous ou tres minutos. Escórrense e enfríanse, repetindo a operación as veces que sexan precisas ata que as castañas estean brandas. Fanse enfriar ao aire ata que sequen e se envolvan en papel de estaño”.

Namentras, velaquí a foto deste fermoso souto, a ver se proliferan.

GALLAECIA

 

XVIII Bienal de Cerveira

 Vilanova de Cerveira está aí mesmiño, na raia de Portugal, ben protexida polo baixo Miño que amaina no Océano entre praias e áreas naturais das dúas beiras. Un espello no que mirarse porque é un exemplo de convivencia do antigo e o moderno; á sombra dos seus magnolios, unha conxunción que se estende dende a Escola de Arquitectura e Deseño "Gallaecia" ata o histórico edificio que acolle á exemplar Biblioteca Municipal.

Como cada ano celebra a Bienal de Arte Moderno e xa vai na XIV edición. Unha exposición que baixo o lema “Ollando o pasado para construír o futuro “ espállase por diversos lugares da Vila e polas veciñas localidades de Caminha, Paredes de Coura e a galega de Tomiño. Unha identificación dos saberes e tradicións da rexión, para presentar solucións de identificación contemporánea conducentes a unha aposta polo diálogo dos artistas creadores coa historia e o coñecemento dos medios onde se inscriben xeográficamente”

Porque saben que a utilidade da Historia é poder analizar e entender a realidade na que vivimos, axudar a darlle unha correcta solución aos problemas e buscar alternativas para un desenvolvemento social equilibrado.

THE SCRATCH

Este fermoso núcleo poboacional, capital dun concello de algo maís de 8.000 habitantes, debera ser visita obrigada desde esta beira do Miño, para arquitectos e urbanistas, xornalistas, políticos, cidadáns (especuladores, non) ou turistas que pretendan atopar un lugar de estancia pracenteira. Dende a fundación desta vila nova, en 1321, soubo evolucionar ata se converter nun foco que irradia modernidade na súa contorna, dende o profundo respeto ao seu pasado que lle serve para proxectar o futuro.

(Fotos López Tuñas)

AS FESTAS DE SAN MAURO

Procesión de S. Mauro-Negreira 1910

A vida económica e social do noso pobo estivo durante séculos vencellada ao Pazo do Cotón, que deu  nome  ao núcleo de poboación que xurdeu na súa contorna, con construccións adicadas a comercios e tabernas que atendían aos labregos que dende toda a comarca de Barcala acudían ás feiras de gando e productos agrícolas o primeiro e terceiro domingo de cada mes e os días 25 de maio e 1 de novembro.

O incremento das rendas percibidas polos donos do pazo, durante a segunda metade do século XVIII, como consecuencia do excedente agrícola que se produciu en Galicia, deu lugar a un importante cambio da súa fisonomía, dotándoo de ese aspecto de fortaleza militar que hoxe ten  así como  da fermosa capela comunicada mediante o  Salón dos Arcos, que se estende sobre o que era antigo camiño real que conducía aos viaxeiros ás terras de Fisterra.

Cando entredes pola porta grande da Capela fixádevos  no seu lintel e veredes  que está consagrada á Virxe do Carme e a San Mauro (Amaro) e as  imaxes forman parte do fermoso retablo; por eso as dúas primeiras rúas que se abriron na Vila, para dar acubillo aos comercios e vivendas dos primeiros indianos que a finais do século XIX e comezos do XX retornaban de Cuba, levan aínda hoxe o nome de Carreira de San Mauro e Rúa do Carme.

As festas na honra de San Mauro, acadaron sona en toda Galicia e, grazas aos fotógrafos da localidade Alguero Penedo e José Rubira, quedounos constancia da fastuosidade con que se celebraban os festexos adicados ao santo abade, discípulo de San Bieito, organizados pola cofradía que tiña a súa sé na vivenda que hoxe ocupa unha farmacia na rúa que leva o seu nome.

Carreira de San Mauro-1990

A LENDA

O ilustre escritor e un dos fundadores da Real Academia Galega, Uxío Carré Aldao, publicaba o 4 de xuño de 1922 unha páxina no xornal El Ideal Gallego co título LAS FIESTAS DE SAN MAURO EN NEGREIRA, reflectindo tamén unha parte da Historia da terra de Barcala, que formou parte da desaparecida provincia de Santiago, e que estaba formada por 20 parroquias con 796 veciños dependentes do Conde de Altamira.

Logo de loubar a importancia dos festexos adicados a San Mauro (Amaro) explica o escritor que a súa lenda é unha das marabillosas narracións que a través da Idade Media procede das ficcións célticas cristianizadas. A maís popularizada é a de “O monxe e o paxariño” que a través das Cantigas de Afonso X "O Sabio" - a 103- relata “ Como Santa María fai estar ao monxe 300 anos escoitando o canto dos paxariños porque lle pedía que lle mostrase o ben que se atopaban os que estaban no Paraiso, coa vida eterna sen límites nin conciencia do tempo o que non pode suceder cos goces humanos aquí na terra”.

Amaro (Mauro de Anjou), varon de familia noble, repartiu as súas riquezas en favor dos máis pobres, fundando hospitais, asilos e conventos, partindo nunha nave na busca do lugar onde se atopaba o Paraíso. Chegando a un porto seguro e solitario onde unha voz interior díxolle que aquel fermoso lugar era o tan esperado; encargou á tripulación que agardase a súa volta, e acompañado do seu báculo sen provisión algunha partiu coa confianza de que Aquel que provee de alimento aos paxariños non deixaría sen sustento a tan devoto servo.

Despois de moito camiñar e tras moitas dificultades o peregrino chegou a uns cumios que parecían perderse nas nubes, cunha fermosa planicie na que se erguía un muro cunha gran porta de ouro e pedras preciosas que facían que os raios do sol se descompusesen en milleiros de cores.

Chamando co báculo e co máis santo respeto, tras unha mirilla que parecía de delicado encaixe apareceu o rostro dun venerable ancián, que con aspecto severo e non desprovisto de dozura, preguntou a Amaro quen era o atrevido mortal que ousaba chamar a aquela porta turbando a paz e o silenzo de tan santa mansión.

Díxolle o seu nome e o fin que o guiara, pedindo humildemente autorización para entrar, aínda que fora por un instante, naquel lugar do Paraíso; replicoulle o ancián que era nada menos que o patriarca Enoch, que eso era imposible, pois ningún ser en carne mortal poderían entrar ao lugar onde moraban os xustos e benaventurados, que desandara o camiño, pois xa era dabondo con ter visto o que xamais ollos humanos contemplaran.

Foron tantos os rogos e a clemencia do piadoso Amaro que movido de piedade o patriarca outorgoulle o don pedido pero aínda non ben aplicada á vista á "mirilla" ordeoulle que se alonxara, argumentando que  xa estivera mirando bastante tempo. A marabilla da groria foi para el unha visión rápida e dirixiuse de novo en busca da nave, atopando no seu lugar un porto con moitas embarcacións, unha grande e populosa cidade cunha igrexa no medio dos caseríos e unha considerable multitude que se dirixía por mar e terra ata a urbe.

Mesturouse coa xente e ao preguntar a quen estaba adicada tan fermosa igrexa, repostáronlle que igual que a cidade a San Amaro, un santo peregrino que facía 300 anos chegara a ese porto, internándose polo interior do país e do que nunca xamais volveu a terse noticias. A tripulación, cumprindo as súas ordes, seguiu agardando e ela foi a que puso os cimentos da cidade, adicándolle unha igrexa na honra do santo que según se demostrou ao longo dos anos  fixo moitos e importantes miragres. Por iso, cada ano, celébranse na mesma grades festas e regocixos tributándolle ao santo varón testemuñas da súa gratitude con solemnidades relixiosas.

Así, relata Carré Aldao, Amaro comprendeu a grandeza do poder e sabiduría de Deus, que lla amosou  no que el pensara  era un so instante.

As lendas de ”O monxe e o paxariño” e a de “Amaro o pelegrín” que son coñecidas deste xeito en Galicia, teñen analoxía con outras semellantes de autores clásicos como Homero e Heredoto ou coa que conta Plutarco, na vida de Sertorio (151-72 a.C.).

PINTAMONAS

Algunhas autoridades europeas parece que están dispostas a defender o patrimonio urbano e monumental contra o ataque dos cenutrios. Unha turista foi detida en Roma pola policía por tallar as súas iniciais nunha das pedras do Coliseum e, a finais do ano pasado, outro foi multado con 20.000 euros por algo parecido. Estas actitudes incívicas de emporcar as paredes das cidades e deteriorar os monumentos non son nada novo. Hai anos, nunha viaxe á Illa da Toxa, un exército de “guiris” afanábase en rotular o seu nome nas cunchas que cubren a fermosa capela. A miña filla, que daquela tiña cinco anos, preguntounos se ela tamén podería facer o mesmo. A resposta foi rápida:

-Non se pode, porque se deterioran os monumentos.

-E logo porque algúns o fan?

-Porque son uns ignorantes.

Unha señora que estaba tutorando a varias grafiteiras berrou:

-Niña...que ezte zeñó te eztá llamando ignorante..!

Disculpe, señora, resposteille, non me refería a ella sinó a todos ustedes, especialmente a los adultos.

Praza de Lugo- A Coruña

 Nas pasadas eleccións locais, na Praza de Lugo da cidade herculina, un concelleiro repartía folletos pedindo o voto, fixenlle unha foto á cabina telefónica que tiña ao lado e pregunteille se eso non entraba no Programa. Puxo cara de non entender e seguiu repartindo papeis.

Nos últimos anos o deterioro dalgunhas cidades resulta escandaloso, sobre todo dende que os centros comerciais arruinaron as rúas céntricas e o peche de establecementos foi acompañado dun ataque grafiteiro contra as fachadas e persianas, que fan lembrar o barrio do Bronx. O casco histórico de Santiago de Compostela (Patrimonio da Humanidade) está feito un cromo e abonda un paseo pola Rúa das Orfas para tomar conciencia do problema. A cidade da Coruña, por outra banda, xa pode presumir de ter as fachadas máis emporcadas de España, transmitindo unha imaxe noxenta.

Os pobos e as cidades son unha proxección do nivel cultural dos seus moradores e tamén dos gobernantes. Os cambios que se produciron estes días nalgúns concellos terán que supor unha profilaxe urbana en todos os ámbitos.

A ver....

O SELFIE DAS ROSAS

A imaxe do xardín é sempre impecable, está tratado con mimo, co coidado que debe darse ás cousas que se valoran e se aprecian, as que precisan dunha atención contínua para ir sacando as flores secas e coidar aos novos brotes, os que amosan entre os gamallos. Logo está o rego diario, porque no verán é cando as prantas máis precisan de coidados.

Hai uns anos, a súa dona tamén puxo polo exterior unha ringleira de roseiras, pero cando renovaron as baldosas das beirarrúas, alguén mandou sacalas privándonos do agasallo que nos ofrecía o seu coidado de cada xornada.

Estes días, unha delas decidiu sair polo medio do peche a ollar o exterior. Como pode ser a percepción do mundo que ten unha rosa acostumada a sementar arrecendo e cor como agasallo dos nosos sentidos? Saiu polo medio das rellas e como recordo, sorrinte, fíxose un selfie.

Así tamén os pensamentos e as ideas, meu amigo, non se poden engaiolar, tampouco ás verbas, porque son a expresión da característica fundamental do ser humano; as rellas non son só un elemento de seguridade, tamén un impedimento e unha barreira que limita a liberdade das persoas aínda que se presente en forma de Lei.

Despois de tanto predicar a desregularización do que convén, cada xornada recibimos unha nova da regulación do expolio de dereitos  humanos e sociais, que tantos anos de loita e conquista conlevaron.

Onte no Congreso dos Deputados en Madrid, como protesta polas nova Lei de Seguridade que hoxe entra en vigor, membros de Greenpeace subíronse a unha grúa cunha pancarta que decía La protesta es un derecho. Tamén, como a rosa, retratáronse.

Decía Alfonso Rodríguez Castelao: Cando non nos deixan falar é porque alguén se está beneficiando.

FÍSICA E QUÍMICA

Esta fotografía non deixa de ser unha instantánea de un proceso no que varios elementos químicos se fusionan para formar un todo con propiedades distintas aos compoñentes esenciais. Só pretendía reflectir o momento no que dous xogadores do Barça recollían a Copa de España das mans do Xefe do Estado D. Felipe. O realizador da televisión, atento ao seu traballo, decidiu nese intre mudar a imaxe e saiu o que se ve.

Sentiame ledo porque o Barcelona volvera gañar outro título en poucos días e deixou claro que o futbol, como calquera outra actividade, pode elevarse á categoría de arte cando o bo facer e a ilusión acompañan á xenialidade. Dende aqueles anos en que con Pepe Oreiro, Rodríguez de Aro, Elías Ruso e catro máis pelexabámonos por facer un Barça local para enfrontarnos na Praza do Cotón a unha selección de outros rapaces seguidores de Di Stéfano, que impoñían case sempre os seus goles á minoría de disidentes deportivos discípulos de Kubala, foi o equipo co que máis simpaticei.

Pero volvendo ao conto da foto, si se mira con atención, podemos ver á esquerda o ánodo e o cátodo desta electrólise: o Ministro Grrrr..!! coa ollada perdida na Torre España, o aplauso recollido e quen sabe que agochado no fondo dos seus miolos  ao lado do Presidente Máis!! cun sorriso de "agora  fódeste" e aplaudindo aos seus, mentres o Xefe do Estado mostra un semblante complacente pensando seguramente en  como os vascos e cataláns pelexaban pola Copa de España, desempeñando o papel de árbitro que lle corresponde na contenda política.

Destacando o capitán Iniesta, erguendo o trofeo coa expresión característica de home prudente e xogador exemplar, prototipo da profesionalidade e respeto para con todos.

Ao fondo, como a disolución que contén todos estes elementos, os xiareiros, uns ledos e outros tristes según lles foi. Os demáis, detrás do plasma, disfrutando do espectáculo deportivo cada un coas filias e fobias que as paixóns deportivas  deparan ás veces,  porque o futbol é un deporte para gozar, sobre todo cando son os melloriños os que nos agasallan coas súas habilidades.

Déixovola para que cada quen, coa súa particular ollada, extraia e descubra outras lecturas.

O RETROVISOR

Circulaba devagar buscando un lugar onde poder deixar o coche, logo de parar ollei o retrovisor da esquerda antes de abrir a porta e vin un barco. Non é frecuente que nos espellos dos vehículos aparezan estas imaxes, o normal é que se reflictan outros coches que nos pretenden adiantar pola esquerda e ás veces pola dereita; son un dos elementos imprescindibles para a seguridade dos condutores porque poden evitar accidentes indesexados.

Cando lin o nome, sorprendeume que se tratara do Cornide de Saavedra e recordei que era o primeiro buque do Instituto Español de Oceanografía, ata hai pouco unha peza importante para a invertigación mariña e pesqueira.

Os retrovisores teñen unha función moi parecida á memoria das persoas, porque tamén nos permite botar unha ollada atrás, lembrar as vivencias pasadas e poñernos en garda ante calquera perigo que nos poida ameazar. Estes días, coa campaña política das eleccións municipais, volveu utilizarse a acusación infundada contra un dos candidatos, de xeito malicioso e coa finalidade de causar dano a un home honesto e moi prudente.

Por iso, veume á memoria unha anécdota que vivin de pequeno. Daquela había unha época do ano na que era unha obriga facer a confesión dos pecados no precepto da Semana Santa. Estabamos na porta da Capela do Cotón un grupo de rapaces de distintas idades. O Sr cura achegóusenos, dentro da súa sotana negra e coa capa que sempre levaba nos ombreiros, e interpelou ao máis calado de todos:

• Juliño, Juliño, vienes a confesarte, Juliño..
• Non señor.
• Pero Juliño, no me digas eso, tenemos todos la obligación de confesarnos...
• É que non teño pecados...!
• Así me gusta, Juliño, que no tengas pecados..
• Pero sei quen os ten, D. Restituto...!
• Y quién los tiene, a ver, dime quién los tiene..?
• Xoseíño do Pirelli  !!!

A calumnia é unha práctica frecuente en todas as ordes da vida, no ámbito social e profesional, no laboral e, por suposto, tamén na vida política, tal como vimos comprobando nos últimos tempos coa mestura de allos con bugallos. Unha mala semente que, como os cardos, só medra en lugares estériles e nunca prende en terreos fértiles. 

O ACARREXO

                                                                   Luis Seoane

Lembro que foi en Pesadoira, unha das localidades máis afastadas da capitalidade municipal, na zona alta, rodeada de carballeiras e verdes pradarías que facilitan que a xente viva da cría do gando e de algún pequeno comercio: dúas panaderías e unha ferraxaría. Nas eleccións xerais de 1993, diante da escola, onde estaba ubicada a mesa electoral, parouse un Seat 1500 do que baixaron tres señoras maiores, vestidas de negro e cun pano da mesma cor na cabeza. Unha delas, a do bastón na man esquerda, curvada polos anos ou polo duro traballo no campo, achegóusenos:

-Bos días nos dea Deus! E logo... seica andan percorrendo as mesas das votacións... 

-Bos días! Si señora, por se hai algunha incidencia, pero todo está normal. 

-Pois eu veño votar. Tróuxonos ese e tamén deunos o sobre coa papeleta; pero vouno foder, que a boa lévoa na teta!

Quedamos mirando como, apoiada no seu bastón, se achegaba á mesa de votación. Diante da urna abriu a carteira para sacar o DNI e, mentres esmagaba o sobre que levaba na man entre os dedos de muller traballadora, sacaba outro do escote que lle entregou ao Presidente.

Dando media volta, moi devagar, foise achegando á porta do coche que lle abría o condutor e, antes de sentarse, volveuse cara a nós e chiscounos un ollo.