martes, 28 de abril de 2020

A FOTOGRAFÍA : DOCUMENTO SOCIAL



Homenaxe a D.José Reino Caamaño na Robleda do Cotón

O francés Nicéphore Niépce inventou en 1824 a fotografía, cun procedemento muy primario mellorado polo pintor Daguerre para facelo accesible a todos.
O invento espertou tanto interese que o 15 de xuño de 1839, un grupo de deputados propuxo á Cámara que fose adquirido polo Estado e se fixese público (1). Os primeiros fotógrafos eran retratistas e posibilitaron que a burguesía formada polos comerciantes e artesáns: reloxeiros, sombreireiros ou zapateiros accederan ao retrato para destacar a súa importancia social, nesa altura era un privilexio da nobreza a través dos pintores.

A reproducción das imaxes utilizando placas e a mellora dos obxectivos favoreceron a súa utilización na prensa con fotografías sociais, de guerra e de acontecementos políticos, pasando a ser un documento fundamental para o coñecemento da nosa sociedade.


HOMENAXE A REINO CAAMAÑO


A fotografía anterior pertence a unha homenaxe ao avogado e xuiz D.José Reino Caamaño,veciño de  Cores (A Baña), que tamén foi Maxistrado e profesor de Dereito na Universidade de Santiago de Compostela, co gallo de sair elixido deputado a Cortes como independente  nas eleccións de 1931. Foi un documento que, coa axuda do meu pai, facilitoume o acceso ao coñecemento da Historia Contemporánea durante a miña infancia.
Acompañado polo Alcalde de Negreira Victoriano Fabeiro e outras persoalidades locales e veciños como o Notario Ángel Pardo de Vera, Enrique Fernández, Luis Osuna. Cipriano González e o seu fillo Julio que durante anos exerceu de médico en Negreira e foi concelleiro independente nas primeiras eleccións democráticas de 1979, Antonio G. Salderini, José Figueiras, Andrés Freire, Vicente Guzmán (Pacheco), Manuel López ou Manuel González. Moitos deles protagonistas da política local e a actividade social desa época.


HOMENAXE A NOVOA SANTOS

    Homenaxe a Novoa Santos    (Foto José Rubira)

Por outra banda tamén tivo lugar esta homenaxe ao deputado electo nas mesmas eleccións, o catedrático de Medicina en Santiago (1912) e logo na Universidade de Madrid (1928), Roberto Novoa Santos, que se presentou pola Federación Republicana Galega e recolle esta imaxen. Coñecido pola súa valía científica e pola militancia antifeminista, tanto en algunha das súas obras  como nas intervencións que tivo no Congreso do Deputados.
A fotografía, na Rúa do Carmen de Negreira, amosa as pancartas de apoio dos seus seguidores, coa presenza entre eles do escritor Xulián Magariños, baixo da pancarta dianteira, e de Benigno Ruso que logo foi alcalde de A Baña durante moitos anos (primeiro á esquerda). Dous dos protagonistas deste acto, Novoa Santos e Xulián Magariños faleceron por enfermidade ao pouco tempo (1933 e 1934 respectivamente).

As dúas totografías constitúen unha mostra da vida  na etapa republicana en Barcala.

Pero ademáis da importancia política dos documentos gráficos, os fotografos locales tamén se preocuparon por recoller a realidade social. Todos eles persoas cultas intentaron plasmar nas súas imaxes os distintos estratos da primeira metade do século XX pasando de ser simples retratistas a fedatarios da vida cotiá.

                         Nenas da aldea        (J. Alguero)

Tanto José Alguero como Francisco Rubira, Notario e Farmacéutico de profesión, respectivamente, durante a súa estancia en Negreira non foron alleos ás diferenzas económico sociais entre a vida urbana e vilega e as familias que vivían nas aldeas da comarca barcalesa.

Alguero Penedo, escritor e poeta foi membro da Real Academia Galega e Francisco Rubira fíxose coñecido polas súas reportaxes gráficas na revista Vida Galega, onde ademáis de fermosas vistas da súa Vila natal reflectiu unha variedade ampla de tipos populares da comarca.


Ata esa época, as persoas só podían contemplar a realidade nas rúas, nas plazas ou na aldea pero coa fotografía facilitabase o acceso a esa visión de xeito permanente e recollendo o punto de vista do fotógrafo que  transmite a través das súas instantáneas, perpetuando así a persoeiros e situacións cotiás que nos permiten hoxe trasladarnos a épocas máis lonxanas e facelo a través da verificación fotográfica que amosan as imaxes e que  proporcionan unha análise máis clara do noso pasado, fonte imprescindible de coñecimento para entender o funcionamento da sociedade actual, sempre froito da herdanza histórica.


            Foto de Familia   (J.Alguero)

A importancia destes documentos gráficos, que en ocasións aportan tanta información coma outros escritos, está dando lugar a que algúns concellos como Brión ou Oroso dispuxeran a creación de cadanseu arquivo, recollendo entre o vecindario aquelas fotos que poden resultar de máis interese histórico, social ou etnográfico e publicando regularmente revistas con elas como elemento de formación para o seu vecindario.




(1) Fotografía e Sociedade-Giséle Freund-1974




jueves, 23 de abril de 2020

O MATAPAXAROS


Había días que un fermoso paporroibo entraba e saía dunha maceta de xeranios na porta da casa, pouco a pouco foi carrexando musgo para facer o seu niño. Colocadiño entre as ramas e flores arranxou o seu fogar. Co paso dos días empezou a posta, seis oviños con motas foi toda a súa fachenda. Entraba e saia cada día a cazar a ración de insectos para seguir quentando os oviños que traerían as súas crias. A cousa estaba segura porque coa reclusión que estamos a sufrir, ninguén, de seguro, o ía molestar e a súa crianza estaba asegurada.
Polo mediodía cando abrín a porta, alí diante, esmagado no chan estaba morto o fermoso paporroibo ao lado dunha flor de xeranio. Sentín lástima ao collelo, vin a pranta esgazada e os oviños que aínda seguían no niño. Seis paxariños menos que non nos alegrarán a primavera cos seus cánticos nin limparán de insectos as nosas rúas.
A veciña do edificio que está ao lado da casa, miraba seria no balcón e berroume: ¡Ben o vin, ía pola acera e quedou mirando como o paxariño entraba na maceta; ó ver que non saía achegouse amodo, arrincouno do niño e esmagouno no chan! ¡Éche a mesma besta que a finais de ano guindou as macetas que tiñas na fiestra! Estes días parece que andan adoecidos..!
Alí queda o niño, agardando por algún cuco que se digne incubar a posta do pobre paxaro.


Como ben dixo Nelson Mandela: El rencor es como tomar veneno y esperar que mate a tus enemigos.




viernes, 3 de abril de 2020

OUTROS VIRUS - 1918


 


Sr Gobernador Civil: Participo a VS que la mortalidad efecto de la gripe en estos días del mes de noviembre aumentó de manera considerable puesto que desde el día 1º al día de hoy a las once de la mañana han ocurrido 18 defunciones, quedando entre los atacados varios casos graves…  


                                              Negreira, 6 de noviembre de 1918
                                                          EL ALCALDE
                                                Fdo. Leopoldo García Ferreiro


Esta imaxe que parece fermosa é  a estructura do virus desa impertinente que polos invernos  nos visita nos intres máis inoportunos, casi cunha ducia de síntomas. Pero para entender o presente que mellor que  botar unha ollada ó pasado, a unha das peores epidemias que se recordan. 

       Trátabase da chamada Gripe Española que coincidindo coa I Guerra Mundial afectou a todos os países do mundo. Comezou en Francia pasando logo á Península. Denominouse así porque ó non ser España un país contendente, a información estaba libre de censura. Os seus efectos foron moi devastadores.


        E seguía comunicando o señor alcalde de Negreira moi preocupado:

       "Como decía en mi telegrama de ayer, la epidemia va invadiendo todo el término municipal, se halla enfermo también el Subelegado de Sanidad D. Germán Caamaño y los médicos D.Pedro Rodríguez y D.Victoriano Fabeiro. Se hallan disponibles sólo dos. Los tres médicos del Ayuntamiento de Brión se hallan también enfermos y uno de los dos que hay en Ames y otro de los dos de La Baña, resultando por esta razón que los que se encuentran aún buenos no pueden asistir a todos los enfermos, por lo que es necesario que venga algún médico de afuera para atender a los de aquí".

       Foi unha das maiores pandemias da historia da Humanidade, uns 25 millóns de víctimas na primeira semana.

       "En el día de ayer empezó a prestar servicios en este pueblo D. Victor García Ferreiro, catedrático de la Facultad de Medicina de Santiago,visitando 108 enfermos, con un celo y una actividad que ha causado el pláceme más grato del pueblo y de la Corporación Municipal. La epidemia alcanza en algunos lugares donde se ha extendido el 80% de su población y las invasiones diarias oscilan de 35 a 50. Los médicos de esta capital se hallan ya prestando servicio desde el día 19".

       As cifras de victimas en España acadaron as 300.000, aínda que as oficiais se cifraron só en 147.114.

A situación actual do Sistema Sanitario en España  en nada se parece, afortunadamente, á de 1918 pero é importante que todos sigamos colaborando para impedir que a pandemia actual se propague acatando as  medidas que as Autoridades están a impoñer polo ben da comunidade. Porque non calquera tempo pasado foi mellor.