DECLARACIÓN UNIVERSAL DOS DEREITOS HUMANOS

Aprobada e proclamada pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas 
o 10 de decembro de 1948

ARTIGO 25

1- Toda persoa ten dereito a un nivel de vida adecuado que lle asegure, así como á súa familia, a saúde e o benestar e, en especial a alimentación, o vestido, a vivenda, a asistencia médica e os servicios sociais necesarios; ten así mesmo dereito ós seguros en caso de desemprego, enfermedade, invalidez, viuvez,vellez ou outros casos de perda dos seus medios de subsistencia por circunstancias independentes da súa vontade.

2- A maternidade e maila infancia teñen dereito a cuidados e asistencia especiais. Tódolos nenos teñen dereito a igual protección social.

CONSTITUCIÓN ESPAÑOLA

Do 27 de decembro de 1978

ARTIGO 47

Tódolos españois teñen dereito a disfrutar dunha vivenda digna e axeitada. Os poderes públicos promoverán as condicións necesarias e establecerán as normas pertinentes para faceren efectivo este dereito, regulando a utilización do solo de acordo co interés xeral para que se impida a especulación.

A comunidade participará nas plusvalías que nazan da acción urbanística.

SE FOSE RICA......!

Entramos nese comercio polo medio das frores bermellas, azuis, brancas, verdes; as macetas de cristal e porcelana. Sempre é unha ledicia entrar nunha froristería, enche os sentidos. As frores agasállanse as persoas que se queren, tamén ás que xa non están. Nun lugar de España hai un país onde o día do seu patrón no canto de maltratar animais, agasállanse frores e libros. Son así.

Antonte  tamén queríamos mercar frores para recibir a un matrimonio amigo que viña á nosa casa, por iso fomos alí e achegámonos ao mostrador. A conversa soaba a preocupación e inquedanza. Dúas mulleres falaban coa que atendía o establecemento e mentres que, de costas, collía un xarrón dunha estantería  decíalles :

 “Se fosea rica quedábame sen nada, porque ía repartilo todo!”.

 

Ao darse a volta comprobamos que a bondade das persoas vese tamén na limpeza da mirada.

TARTA DE LIMÓN

Estas rapazas chegaron ao museo e, como vedes, continuaron inmersas no seu mundo virtual, como si o entorno non existise, recibindo a información que outros lle envían.

Si amasas fariña, ovos e zucre, e logo lle engades o que queiras: chocolate, améndoas ou limón, e metes todo no forno, fas unha tarta. Podes adornala co que che pareza. Cada un, ao seu gusto. Tamén podes mercala nunha confitería. Menos traballo.

Asemade podes acender a tele, escoitar o que contan e logo formarte unha idea da realidade cos ingredentes que nos facilitan e os que lle engadas. No entanto, se pertences a un partido político, telo máis fácil, xa cha facilitan elaborada.

Así, ás veces, imos construíndo o universo de cada un ou conformando unha opinión sobre as persoas, sen coñecer os elementos de xuízo, sen analizalos e sen extraer as nosas propias conclusións; vivindo tamén nun mundo virtual no que son os demáis os que facilitan os ingredentes que lles interesan. Aceptámolos e aí quedan.

Quizais por iso existen dous universos, o real e o imaxinario que é o que normalmente coñecemos.

A ESCOLA DE BROÑO

                               O Mestre Joaquin Abril cos seus  alumnos de Broño-1931

Escoiteille contar ao meu avó como a comezos do pasado século unha comisión de veciños da súa parroquia, Broño, desprazouse ao concello de Negreira a pedir que lles fixeran unha escola, para aprender a ler as cartas que os seus familiares emigrados en Cuba lles mandaban. A resposta foi taxante: Ler xa sei eu, así que traédeme as cartas que vos direi o que poñen.

A Asociación Cultural “Santa Mariña”  editou hai anos  a súa segunda revista na que José Daniel Casal Leis publica unha fermosa reportaxe sobre os primeiros mestres da escola creada, logo de moitos esforzos , no 1927 e a imborrable pegada que deixaron.

D. Joaquím Abril Casellas chegou dende a cidade de Barcelona a aldea de Broño en 1931 e algúns dos seus antigos alumnos, xa maiores, emocionábanse ao falar da importante labor do mestre. O Catalán, como lle chamaban, era un home afectuoso co alumnado; visitaba ás familias regularmente, impartía clases aos adultos, gratuitamente, polas noites e promovía iniciativas veciñais como a creación da Sociedade Agropecuaria de Broño. Tamén lembran as actividades que realizaban, da Festa da Árbore e as visitas a outras escolas do Concello para observar o traballo que os rapaces facían e como logo eran correspondidas.

Durante as vacacións do verán, o mestre mantiña correspondencia escrita cos alumnos maiores para que se habituaran a redactar cartas e nalgúns casos, cóntanos Daniel Casal, debido á precariedade económica dalgunhas familias, facéndose cargo do custo dos selos de correos.

O mestre Abril pasou a desempeñar o seu labor docente na súa terra, na localidade de Sant Fost de Campsentelles (Barcelona) onde se xubilou. No ano 1975 puxéronlle o seu nome ao novo colexio e posteriormente adicáronlle unha rúa. Alí escribiu:....... En esta recordada aldea de Broño- Negreira dejé parte de mi corazón y vertí mis primeras lágrimas profesionales al ausentarme en 1933.

Alumnos de Broño nos anos 60

A súa ausencia foi suplida pola mestra compostelá Dna. Lourdes Iglesias Fernández quen tamén se implicou profundamente co alumnado e os problemas dos veciños, continuando co importante labor educativa e cultural comenzada polo mestre anterior, coas visitas ás familias, clases nocturnas e coa promoción da Sociedade Agropecuaria de Broño. Malia ter que abandoar o traballo docente seguiu mantendo unha relación moi estreita coa parroquia e no ano 2006 foi agasallada cunha emotiva homenaxe .

Os veciños da parroquia, no ano 1957, arrincaron a pedra  e carrexárona por turnos da canteira do Monte de A Pena para construír o novo edificio escolar sufragado por eles, os emigrantes e mesmo a Unión Barcalesa da Habana, que xa levaba construidas outras tres escolas na comarca de Barcala. Os planos  foron elaborados por José Carballo Ferreiro  e José Leis Ardións. Na actualidade uilízase polos veciños como Local Social.

Canto esforzo realizado e que importante labor o dos mestres nas nosas parroquias, traballando, a meirande parte das veces, en condicións máis que precarias. Tamén meritorio o da Asociación Cultural “Santa Mariña” que está a recuperar con estas publicacións o patrimonio sociocultural de Broño.

ÍAN FECHANDO PORTAS....

                                                                           ( Foto López Tuñas)

Agás as de todos os cines galegos que se abrirán o día 21 deste mes de novembro para permitirnos gozar dun agasallo cinematográfico baseado na obra do escritor ourensá Eduardo Blanco Amor (1897-1979). A ESMORGA, unha das primeiras novelas galegas da posguerra traducida ao castelán, catalán, italiano, francés e inglés, que xa conta cunha versión cinematográfica do ano 1977 titulada “ Parranda”, e tamén foi levada ao teatro.

A troula desenfreada durante 24 horas de Aladio, o Milhomes, ou Papaganduxos, ou Setesaias ou o Maricallas. Cipriano Canedo, Cibrán, O Pega ou o Castizo, tamén o Tiñica ou o Puchapodre, porque de rapaz tivera a tiña e duroulle ata mozo, por eso andaba coa gorra moi apegada. Xanciño, O Boca, ou o Alifante ou tamén Peitodemacho. A cinta vainos permitir visualizar un texto mítico das letras galegas, pasando a formar parte da filmografía que nos trae ao recordo películas tan inesquecibles coma Sempre Xonxa, de Chano Piñeiro (1989), A lingua das volvoretas (1999), O lápis do carpinteiro ou O bosque animado.

Está dirixida por Ignacio Vilar e é unha coproducción de Vía Láctea Films e a senlleira Editorial Galaxia. A primeira proxección pública tivo lugar no marco do Festival Internacional de Cine de Ourense. No seu reparto conta con populares e fantásticos actores como Miguel de Lira, Karra Elejalde e Antonio Durán ”Morris”. 

                                                                                       (Foto López Tuñas)

….¡ Que ben se estaba, sandiós, na morneza daquela bodega, que hastra daba preguiza o porse a pensar que aquelo finaría de alí a pouco e que un tería que saír e apandar outra vegada coa chuvia, co vento, coas cousas do mundo cabrón...!

                                                                                                            ( A ESMORGA)

"Namentras eu cavilaba, os outros cantaron, bailaron e pintaron a rabia facendo cantas tolerías se lles ocurreu...."

AOS MANES

Larario- Pompeia

Hoxe, Día de Difuntos, moita xente acude aos cemiterios para honrar e lembrar aos que nos deixaron e que aínda seguen nos nosos corazóns. Desde o Neolítico o culto aos mortos  está presente en todas as culturas e os pobos celtas adicaban tamén un día a adorar o Samhain, que significa o fin do verán.

Na relixión romana, no mes de febreiro, celebraban as Parentalia para asegurar o repouso dos seus difuntos. En maio, as Lemuria estaban especialmente adicadas ao recordo dos pais. Tamén no culto doméstico, aos Manes (espíritus dos defuntos), xunto cos Lares ou Penates ( protectores do fogar e da familia ) facíanlles ofrendas de viño, froita e perfumes e, a miudo, poñían lampariñas ante o larario, altar que as casas dos patricios (domus) tiñan no atrio ou patio principal. Os espíritus dos pais falecidos tiñan a mesma consideración que os deuses.

Estela funeraria romana de Logrosa-Negreira: (Consagrado) aos Deuses Manes (aquí xaz) Aurelius Aurelianus de 36 anos.Museo do Pobo Galego

Como en outras culturas en Galicia o espírito dos mortos formaba parte da vida da xentes, ata hai relativamente poucos anos era difícil coñecer a alguén que non se atopara de noite coa Compaña ou Estadea, nome das ánimas en pena que vagaban polos camiños, ou algunha por libre, como recolle Wenceslao Fernández Flórez en O Bosque Animado, cando Xan de Malviz “Fendetestas”, ladrón de camiños, se atopou coa ánima de Fiz de Cotovelo en peregrinación cara San Andrés de Teixido (que vai de morto o que non vai de vivo). Arredor da lareira, nas noites de inverno, a Santa Compaña e o lobo eran os protagonistas das conversas.

A morte é agora unha traxedia colectiva que entra nas vidas dos pobos sen esperalo, mortes programadas polas guerras, pola fame, polo virus ou polas bandas organizadas de delincuentes, dos que fuxen polo mar e polos desertos ou se estrelan contra os arames coroados de coitelas. Milleiros de mortos, homes, mulleres, rapaces e rapazas, nas cidades queimadas polas bombas que forman parte do espectáculo televisivo e que non importan porque son de outros. Ou de aspirantes a mestres de escolas rurais,  porque o espertar conciencias é un perigo para os intereses escuros. Mortos todos que non terán un lugar para que os vaian recordar, os mortos das fosas comúns que, só de cando en vez, amosan a barbarie. Porque non se trata do proceso natural ao que estamos abocados, é a actuación criminal dos roubavidas.

  La Santa Muerte (Foto López Tuñas)

A desaparición dos 43 estudantes de Iguala no estado de Guerrero, un dos máis pobres de México, fixo estremecer ao mundo; rapaces de familias pobres que aspiraban a ser mestres. Os seus familiares, amigos, compañeiros e miles de mexicanos están a reclamar que llelos devolvan vivos. Ou do asasinato de mulleres en Ciudad Juárez,  máis de 700 víctimas ata o  2012, a maioría  de idades entre 15 e 25 anos.

É unha mostra da barbarie que se vive nalgúns países de mortos sen tumbas nin cemiterios, roteiro principal do tráfico de drogas.

AIRES DA MIÑA TERRA

Que fermosas melloras  fixeron na cidade de A Coruña ao monumento de MANUEL CURROS ENRÍQUEZ !! Toda unha homenaxe ao noso poeta e tamén a unha das obras máis senlleiras do escultor galego FRANCISCO ASOREY. Nos xardíns de Méndez Núñez, xunto cos de outras persoalidades de Galicia: Concepción Arenal, Emilia Pardo Bazán, Daniel R. Castelao, Manuel Murguía, Eduardo Pondal ou Valle Inclán.

                                   Monumento a Curros               ( Foto López Tuñas)

Foi inaugurado no ano 1934 polo presidente da República Niceto Alcalá Zamora coa asistencia, entre outras autoridades, do Presidente da Real Academia Galega, institución promotora, e contando coa axuda económica dos nosos emigrantes en Cuba e Arxentina. Todo de granito, é tamén unha loubanza ao mundo do traballo, labregos e mariñeiros, debidamente representados na escultura que está asentada sobre os monstruos combatidos polo poeta: o caciquismo, a usura e a inxustiza.

Recordo hai anos o abandono no que se mantivo este conxunto escultórico, que logo foi recuperado con sucesivos arranxos e agora luce como se merece. Honra á cidade lembrar aos persoeiros ilustres e manter viva a memoria de quen tanto loitou pola xustiza e a dignidade do seu pobo. Os restos de Curros Enríquez repousan na Coruña, traídos dende Cuba, onde finou. O seu cadaleito foi acompañado por máis de 40.000 persoas polas rúas da cidade ata o Cemiterio de San Amaro.

Ouh! meiga cibdá da Cruña,

cibdá da torre herculina,

de xeneracións recordo

máis fortes que as de hoxe en día,

cibdá que por sobre os mares

érgue-la cabeza altiva,

cal onte nas túas murallas

o brazo de María Pita :

¿Que tes nese teu recinto,

que tes pros que te visitan,

que conocerte non poden

sin que deixarte non sintan?

….........

M Curros Enríquez

( Aires da Miña Terra)

MOROS Y CRISTIANOS

                                                   ÁVILA                             ( Foto López Tuñas)

Pues resulta que las sociedades también tienen memoria igual que los hombres, las mujeres y los niños y aquellos acontecimientos importantes que van marcando el paso de los años definen para siempre su personalidad y su manera de ser. Estos días en Denia comienza la celebración de la Fiesta de Moros y Cristianos, con tanta tradición en diferentes ciudades españolas. Los desfiles coloristas por la calles de la ciudad al ritmo de la música y los cohetes serán de nuevo un homenaje a la convivencia de culturas y a la etapa de soberanía secular de los musulmanes en la Península Ibérica.

        ( Foto López Tuñas)

 Hoy, como preludio y en la calle Marqués de Campo, se celebra un gran concurso de paellas a leña, en homenaje al cereal que hace siglos, igual que otras tantas exquisiteces, los musulmanes han traído de Asia. Los mozos de la charanga cuelgan en las hojas de los árboles los alegres compases de Paquito el Chocolatero, mientras los grupos levantan los vasos y tararean siguiendo el ritmo al compás del pasodoble, entre el humo de las paelleras. Todos participan de la fiesta porque para ellos la fiesta no es tal si no son los protagonistas. Decenas de paellas se alinean en una gran mesa esperando el veredicto del jurado, para luego ser degustadas entre aplausos y jolgorio.

Mientras en  la laguna salobre de Calpe  los elegantes flamencos conviven con centenares de peces que a diario se mueren por un exceso de salinidad de las aguas, rodeados de millares de edificios y rotondas que ocupan todo el espacio útil y mucho más. Un lugar donde sólo queda el consuelo de degustar una fenomenal paella de señoret, mientras Luz se ríe a carcajadas de las ocurrencias que puede provocar una traidora sangría, observando los esfuerzos del Peñón de Ifach para desclavarse y ponerse a salvo del tremendo "boum" urbanístico que lo amenaza.

Toledo

Afortunadamente Altea es otra historia que huele a azahar,  donde los lienzos de colores cuelgan de las ventanas y Guadalés ( El río de los alisos) una espectacular y diminuta población entre rocas que merece visitarse.

Toledo, en el camino de regreso, ha sabido preservar su historia, crisol de las tres culturas: cristiana, musulmana y judía, donde su Escuela de Traductores ha recuparado para Europa los tratados de filósofos, matemáticos, escritores y científicos greco-latinos que los árabes tradujeron, estudiaron y comentaron y trajeron a la Península desde Oriente y aquí fueron traducidos al latín, hebreo y árabe. Una delicia pasear por sus calles y degustar los exquisitos productos que Al Ándalus nos ha dejado en herencia. 

                                                                            ( Foto López Tuñas)

BREOGÁN

                                                        Breogán- A Coruña                               (  Foto López Tuñas )

Luis do Oriel tivo que facer varias viaxes para librar as mesas de toda a impedimenta que deixaron un grupo de estudiantes madrileños que, na compaña dun profesor, veñen percorrer o Camiño de Fisterra. Estaban moi ledos porque acababan de recibir as notas da Selectividade pero preocupados, pois algúns deles tiñan os pés cubertos de bochas e falaban de dividir as estapas e facelas maís curtas.

Estes días, comenta, aumentou moito o fluxo de peregrinos e peregrinas de todas as nacionalidades que veñen percorrer o Camiño e nótase na Vila, nas terrazas dos bares cheas de xente de todas as idades que ramatan aquí a etapa dende Compostela. Pola estrada, a pé ou en bicicleta, atopámonos con este fluxo de camiñantes, que veñen a cumprir con esta antiga tradición.

Un grupo de mulleres irlandesas pediu que lles servira unha bebida típica de Galicia. Coa amabilidade de sempre levoulles varias botellas de augardente, licor café, caña de herbas... explicándolle o proceso de fabricación de cada unha e as súas características. Logo do arrecendo, do estudo detido das brevaxes e dun intercambio longo de opinións, a decisión decantouse pola augardente.

Carlos de Lola observaba con atención a escea e ocorréuselle decir dende o alto da súa corpulencia e coa sorna que o caracteriza :

 This liquor is manly!

Unha das fillas de Breogán, ferida no seu feminismo, pegou un bote e de pé, diante da ollada sorprendida dos presentes, zumbouse de penalty dous cazolos de aguardente berrando : 

THIS LIQUOR IS WOMEN!!!!

Galicia e Irlanda son sen dúbida dúas caras da mesma moeda.

NIN CHORANDO NIN XEMENDO

O pasado 8 de marzo o Concello de Negreira adicaballe o Día da Muller Traballadora a Sofía Rodríguez, nun acto de homenaxe á muller que finou un mes antes de que se lle tributara tan merecido recoñecemento, a que pasou a súa vida educando aos máis pequenos. Case un mes despois finaba tamén a súa irmá Carmiña.

Ese día contabamos como todos os irmáns axudaban na labor docente da Escola da Revisora: Purita, José autor dos poemas que publicamos neste Blog hai agora un ano e Manuel, aquel mozo que polo verán nos ensinaba  Xeografía no mapa que debuxaba no campo e que xa ten superado as nove décadas dunha vida chea de fortalezas. Hoxe remitiume unha ducia de poemas do seu libro Anduriñas nos que reflicte a nostalxia de vivir lonxe da súa terra. Recollo eiquí un deles, en homenaxe a esta querida familia.

Nin chorando nin xemindo

Alexeime dos teus campos

dos teus ríos e das fontes,

de ise ceiño estrelado,

de isa quietude da noite;

de ises ventiños norteiros

que veñen afusquiñados,

coma fuxindo dos demos

para quedar no chan sagrado .

Das augas moinas que caen

e regan os teus encantos

docemente, aloumiñando

coma facendo o miragre,

que Deus elixiu o Ceio

rincón tan privilexiado,

que vos bendice e non sei

si quedas grorificado.

Pero si sei na saudade

recoñecer a virtude

para quererche máis e máis,

e sentir esa inquedume,

dos recordos que me afrixen

cada día e cada instante,

e soio unha espranza humilde

poidera ser que me salve.

Non escoito os paxariños

que ó xurdir como amapolas

aló, de mañá moi cedo

fan chirrio entre as follas

dos carballos e ameneiros;

intras xestas e toxales

de ises montes sempre cheos

de vida por todas partes.

Non vexo os campos cas frores

que aledan o meu esprito,

que se alcontra enfermo lonxe

de ises ventos solermiños

dos que me alexei un día

e vou chorando por vida.

Pra pior desgracia miña:

¡Que lonxe deles non viva!

Quixera ser coma o trono

que espertando ós máis durmidos,

levaran aos meus saloucos

para os deixar no chan querido.

Aliviar esta tormenta

de penas que levo dentro,

e que as nubes non alexan

nin chorando nin xemindo.

                                                 Manuel Rodríguez Rodríguez

PEDRO ARMESTRE

                                                                  San Fermín                                     (Pedro Armestre) 

A fotografía, que xa forma parte da nosa vida cotiá, pode ser tamén un importante documento social ademais dunha arte.

O galego Pedro Armestre acaba de ser galardoado co Premio de Xornalismo Ortega y Gasset na modalidade de xornalismo gráfico pola súa fotografía sobre o San Fermín do pasado ano. Tamén con anterioridade a mesma foto recibiu o Premio Internacional Rey de España.

Este documentalista gráfico de Verín comezou traballando para a axencia de noticias Europa Press en 1993 e na actualidade, despois de colaborar en diversos medios informativos, tamén o fai para a axencia France Press. Distínguese por adicarse a amosarnos a través da cámara os distintos aspectos da nosa sociedade que merecen ser destacados, de aí que os premios recibidos proceden tamén das ONG coas que colabora como Greenpeace ou Manos Unidas que o agasallou o pasado ano polo seu traballo de xornalismo social e solidario.

Así mesmo foi galardoado co Premio A Imaxe de Galicia do Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia e Novagalicia Banco, pola de un brigadista nun incendio forestal. As súas reportaxes sobre o drama dos incendios foron publicadas por diversos medios españoles e internacionais.

A Imaxe de Galicia-2013

O traballo de Pedro Armestre non é froito da improvisación, como bo profesional planifica as súas tomas e busca a perfección; a foto agasallada este ano xa fora realizada no 2011 pero, segundo declarou a EL PAÍS, era moi plana e agardou ata xullo de 2013 a que as condicións de luz foran as adecuadas para repetila. Tamén o ano pasado tivo que ser hospitalizado ao recibir unha cornada cando realizaba unha reportaxe sobre El toro de la Vega. As súas reportaxes fotográficas son publicadas a miudo en xornais de todo o mundo.

É unha regalía que teñamos profesionais da comunicación audiovisual coa calidade técnica, o compromiso e a profesionalidade de Pedro Armestre 

El Toro de la Vega

Incendio no Empurdá

GOETHE

                                                                                     Foto: Sebastián Salgado

"Goethe"

Aquil señor burgués condecorado,
usía ou escelencia ben cebado,
que ronca con pracer na noite longa,
e ten muller feliz, de teta oblonga,
con dous fillos petisos, deportistas,
un pouco libertinos e "juerguistas",
idiotas pola nai, polo pai, grosos;
pondo dentes de can que venta os ósos,
ponse a rosmar e morde:
"Eu prefiro a inxusticia ao desorde".

                                     Celso Emilio Ferreiro

                                     Longa noite de pedra
                                  1962

 

VEÑO DA VIRXE DA BARCA.....

                                              A pedra de abalar                ( Foto López Tuñas)

Hoxe pola mañá o faro Vilán ollaba con tristura cara o outro lado da ría, onde as ondas bravías  tamén  se cebaron co Santuario da Virxe da Barca e a súa contorna. Ata a pedra de abalar foi desprazada, como se pode ver na foto,  rompendo de novo unha das súas beiras, a que xa fora restaurada hai uns anos. Durante séculos as pedras resistiron os embates do mar bravío pero desta vez non puido ser.

Contan os muxiáns que só abalaba os días da festa da Virxe ou de cando en vez. Hai varios anos, coa axuda de dous amigos, conseguimos movela co seu característico tum-tum, pero noutras ocasións nin cen persoas podían facelo.

Hoxe, desprazada pola forza do mar, xa non está no seu punto de equilibrio. Poderán de novo os romeiros subirse na pesada lousa para cumprir coa tradición centenaria?

                                                                                    ( Foto López Tuñas)

 Nos arredores as gaivotas chiaban por enriba da escuma das ondas co seu voo desafiante, mentres os visitantes ollaban pasmados a desfeita do lugar.

Nas praias e dunas da ría quedaban as pegadas dos temporais, logo da calma propia que segue ás grandes tempestades. Algúns surfeiros arriscados tentaban bailar nas súas táboas diante dos que paseábamos pola beiramar  gozando, logo de meses, destes días de sol dunha primavera que se fai de rogar. 

                                          Cara a Praia dos Muíños             ( Foto López Tuñas)

AS PEGADAS DO TEMPO

 

A miúdo dise que é o tempo quen fai que as pegadas desaparezan nas cousas e nas persoas pero é máis ben a acción humana a que provoca os cambios, a que realmente modifica a realidade.

Onte nun paseo polas rúas desertas parámonos diante da porta pequena da Capela do Pazo do Cotón, onde aínda fican restos dunha pintada feita no ano 1935 e que a pesares do tempo trascorrido mantén os trazos e a cor vermella da pintura. Foron varios os intentos por facela desaparecer, picando e repicando nas pedras pero a pintura segue estando aí.

Pertence a unha época histórica na que a Igrexa mantiña unha dura campaña contra a tarefa lexislativa da República e as leis que consideraba opostas ao seu ideario e o control sobre as conciencias que tradicionalmente viña exercendo, dando lugar a enfrentamentos cos sectores máis desfavorecidos da sociedade. Moitos anos despois deses acontecementos, aínda podía lerse LA RELIGIÓN OPRIME Y ENVILECE.

A pintada foi seguramente froito do ambiente político xeral máis que dunha acción puramente local pois o párroco de Negreira, D. Manuel Lamas, non utilizaba para o culto naqueles anos esa Capela, como agora ven sendo habitual, debido as malas relacións que tiña cos donos do Pazo e no Consello de Guerra celebrado en Santiago de Compostela, a finais do 1936, contra varios veciños de Negreira, mantivo unha férrea defensa dos acusados, aos que chamou en todo momento “mis feligreses”. Pola súa ubicación o entorno do Pazo do Cotón foi un lugar de concentración da maioría da poboación que acudía ás feiras dominicales que alí se celebraban

Foi tamén soporte de inscripcións reivindicativas en varias ocasións e etapas históricas: Na década dos anos 70 no lintel desa mesma porta apareceu, un domingo á mañá, a inscripción AMNISTÍA SÍ, pola campaña que se estaba levando a cabo nos últimos anos da Ditadura para a liberación dos sindicalistas e membros de partidos políticos detidos. Logo, xa nos oitenta, na parte lateral dos arcos NON AO BINGO, contra o xogo que se practicaba no Casino e aínda despois de ser borrada, outra no mesmo lugar insultando a un xoven concelleiro que se distinguía pola súa oposición ao goberno municipal daquela altura.

O Pazo do Cotón, foi o primeiro edificio da vila nicrariense e o que  deu lugar ao seu primeiro nome, lugar de residencia dos antigos donos das terras, Casa Consistorial e centro do poder político e económico. Tamén, como se ve, soporte de reivindicacións e  protestas cidadáns naqueles anos nos que os medios de comunicación social non existían ou estaban en mans duns poucos.

Capela do Cotón

LUME, AUGA, AIRE, TERRA

                               Encoro Barrié de la Maza     ( Foto López Tuñas)

As imaxes dos incendios impresionan e a Natureza calcinada só produce tristura. O peor que podía pasar pasou, logo do lume chegaron as choivas, as riadas.

Hai poicos meses as lapas arrasaban máis de 16 mil hectáreas de monte en Galicia, segundo o Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente, en máis de tres mil incendios, algúns deles de grandes proporcións.

O concello de Negreira volveu a ser de novo protagonista nos medios de comunicación pola magnitude dos mesmos especialmente na zona alta do Concello, nas parroquias de Liñaio e Barbazán, superando as 600 hectáreas de superficie queimada. Os técnicos falaban do problema que causaría ao solo as riadas que se poideran xerar nun inverno especialmente chuvioso. E os malos augurios cumpríronse. As características orográficas das zonas afectadas, con elevadas pendentes, están a someter ás ladeiras a unha forte erosión que impedirá, de seguro, que a superficie queimada se recupere coa relativa celeridade con que adoita facelo nas zonas atlánticas.

 

                                                    EROSIÓN                     ( Foto López Tuñas)

 O encoro Barrié de la Maza, no río Tambre, entre os concellos de Brión e Negreira, recolle as augas das pendentes que foron especialmente afectadas polas lapas. É desolador contemplar a superficie queimada, os danos producidos no ecosistema forestal e a perda de materia orgánica que da lugar a unha degradación progresiva do medio. Tristura produce ademáis a destrución da paisaxe, de por si importante polo seu carácter emotivo, cultural ou ecolóxico, pero tamén o impacto sobre o solo, a fauna e a calidade da atmósfera que esta praga conleva.

Estes días as madeireiras están a traballar. As riadas arrastran ao fondo do río Tambre toneladas de sedimento, xa de por si escaso nos solos forestais, e polos caborcos van quedando as ponlas, follas e materia orgánica que a choiva arrastra día tras día, deixando ás ladeiras peladas. 

                                       DEFORESTACIÓN              ( Foto López Tuñas)

Agora, a agardar anos a que o chan recupere a materia orgánica que se foi e que, de novo, medren outras prantas; uns 20 anos para as especies máis rápidas e 30 ou 40 para as pináceas. Que pouco a pouco os animais volten a ocupar o seu hábitat. E que o aire reciba de novo o osíxeno que estas especies desaparecidas lle suministraban para purificalo.

Acceso ao encoro Barrié de la Maza

As estradas rurais son víctimas tamén do excesivo tonelaxe

QUEICOA

O deus Pan coa ninfa Siringa

Prepara os coitelos,
María Leonor,
que se escoita o pito
do afiador.

Seguro que algúns vos decatástedes de que  ao mediodía o “tirulirulirí..” dun chifre repenicou contra as paredes das rúas, bateu nas ponlas das árbores, rebentou as nubes e fixo sair o sol. ¡Chegou o afiador! estoupaba o altofalante “afío texouras, coitelas de cortacéspede...”.Dun novo xeito, pero regresaba un dos máis tradicionais oficios de Galicia.

Hai séculos, homes rexos e decididos abandoaban as montañas do norte da provincia de Ourense e rachaban as fronteiras na compaña do chifre e a roda de afiar. Cruzaban países e continentes, chegaban ás Américas e ata D. Vivente Blasco Ibáñez na súa obra A volta ao Mundo dun novelista, sobre o periplo que no 1920 realizou no Franconia, recolle como se atopou, creo que en Singapur, cun afiador ourensá. A roda e o chifre ou apito foron durante séculos os sinais de identidade destes artesáns oriundos de Nogueira de Ramuín e arredores, heroes anónimos de centos e centos de historias non escritas.

Roda de afiador-Museo do Pobo Galego

O lucense Pablo Carpintero Arias recolle na súa fermosa publicación Os instrumentos musicais na tradición galega, que foi agasallado co XXV Premio Antón Losada Dieguez da investigación e ensaio, un amplo apartado sobre o chifre; dende os primeiros, feitos con tubos de cana ata os de madeira. Chámanse tamén xiringas, nome grego na honra da naiade Siringa, a ninfa da que se namorou o semideus Pan e foi convertida en cana. Hai anos os rapaces facíanas con sete anacos de cana de foguete, de distinto longo, tapados por un extremo e amarrados co cordel dos tutos. Ou coas que se cortaban nos caneiros. Segue a ser o instrumento dos afiadores que tamén as fabricaban en táboa de buxo.

O barallete é a lingua ou xerga que crearon para transmitirse a información e os seus segredos, a fala propia só coñecida por eles na que tamén tiñan denominacións xeográficas de seu: Ancha, era Castela; Arrica, América; Biqueque, Portugal e Cuca, Cuba. Queicoa tamén a utilizaban para nomear aos afiadores máis veteranos e trotamundos. No Museo do Pobo Galego teñen unha sá adicada a este popular e tradicional oficio. Cando dispoñades dalgún día axeitado, se aínda non o fixéstes, suxírovos visitar este fermoso museo de Santiago de Compostela. É como viaxar no tempo para coñecer os oficios tradicionais da nosa Galicia dun xeito didáctico e fermoso: os latoeiros, os ferreiros, alfareiros ou zoqueiros...

O ano 2013 agasallounos co documental  EL ÚLTIMO VIAJE DEL AFILADOR  de Aitor Rei. O concerto de chifre de hoxe é como unha premonición, ou un anuncio da volta a outros tempos que aínda non son tan lonxanos?