lunes, 23 de octubre de 2017

A FOTO QUE NUNCA FIXEN





                                                                         Kandinsky


Por primeira vez tiven que inventar unha desculpa por chegar tarde, algo que non me gustaba pois prefería entrar dos primeiros para escoller un lugar no longo pupitre, ir sacando os libros e repasar un pouco á espera de que a profesora Carmiña me fora preguntando o tema de cada asignatura, pero aquel día foi diferente.

Era ese tempo de inverno cando as mañás quedaban cubertas de xeada, os prados parecían sabas brancas e ao andar as botas ían rompendo os cristais de xeo que cubrían as pozas dos camiños. Por iso levaba a bufanda ao redor do colo e luvas de lá, para que non enfriase a man da que colgaba a carteira chea de libros e cadernos. Gustaba de mirar o bafo que saía da boca ao respirar e pensaba que aquel día aínda era moito máis frio que o anterior.

O camiño íase estreitando e de súpeto un lóstrego de cores xurdeu ao mirar cara a horta do Patrón. Centos de xílgaros pousados sobre as prantas da beira do camiño, unha nube de cores pintaban a xeada de bermello, amarelo, branco e negro, alí quedos. Foi como unha sensación que entraba polo corpo, subía polo peito e saía polos sentidos. Xamais vira algo igual naquel mundo no que todo era unha escala de grises onde os obxectos e as vivencias oscilaban do branco ao negro.Unha sensación inesquecible.

No podo agora dicir canto tempo pasou, só recordo que a señora que viña co pano á cabeza e as calderetas de leite nas mans, parou un tempo e dixo: Que cousa, na miña vida...!
Foi un tempo dabondo para que a imaxe me quedara grabada para sempre na memoria.

Ao día seguinte madruguei un pouco máis do acustumado para ver se podía gozar outra vez daquel enxamio de cores que os paxariños me tiñan agasallado, pero foi inútil, por máis que agardei ese día os xílgaros non voltaron, nin no seguinte, nin no outro. E ficou na memoria aquela sensación cromática, como se dunha fotografía se tratara.

Daquela non se dispoñía de teléfono móbil nin dunha cámara no peto que permitira fixar as imaxes coas que un se atopa cada día e que merecen ser lembradas, as fotos eran cousa de determinadas cerimonias ou acontecementos importantes da vida das persoas, sempre en branco e negro. A vida era así, unha gama que oscilaba entre esas dúas cores. Branca ou negra era a roupa, as películas do cine ou os libros e as imaxes, tamén a ledicia ou o loito e no medio unha escala de grises de distintas tonalidades. Só a natureza nos agasallaba dende a chegada da primavera sementando cores polos campos ou coa visita da numerosa bandada de xílgaros que viña alegrar aquela rutinaria e fría mañá de inverno.

Cando vexo algún cadro de Kandisky a imaxe volta a reproducirse e sinto non poder conservar impresa unha das máis extraordinarias sensacións da miña infancia.







lunes, 9 de octubre de 2017

NO RÍO DA CHANCELA


                                                           (Foto: Manuel López López)

O lavadoiro do río da Chancela foi unha das obras públicas mais importantes feitas polo Concello na primeira metade do século XX. Co  tellado a catro augas erguíase na marxe dereita ao lado da ponte e todos os días as mulleres da parte alta de Negreira e de Logrosa chegaban coas bañeiras de latón á cabeza cargadas de roupa. Aos dous lados do pilón fregábana contra a pedra, enxabonábana e se era branca tendíana ao sol, no campo ás beiras da estrada de Santiago, como inmensas bandeiras que logo clarexaban de novo e levaban relucentes.

Só nas casas podentes tiñan nas hortas un lavadoiro propio, pilóns que facilitaban o traballo co corpo ergueito, a xente máis modesta acudía ás beiras dos ríos e regueiros onde dispoñían as lousas de pedras inclinadas para, de xeonllos, proceder ao lavado das prendas, como na ponte dos Castros ou no regueiro de Portobois.

Os lavadoiros públicos eran unha importante fonte de información, alí contábanse as novas que acontecían no pobo: casamentos, festas, defuncións, ou calquera noticia de interese que logo se espallaba nas familias. As linguas afiadas tamén aproveitaban ese labor doméstico para destripar ao veciño que estivera no seu ponto de mira, facéndose popular a expresión “ Hai roupa ao sol!” para avisar da presenza de algunha persoa que non conviña que ouvise os improperios que ese día se lanzaban. No Enterro da Sardiña do Entroido do ano 1958 o oficiante introducira a letanía Das malas linguas do río da Chancela... ó que contestaba o coro: Liberanus Dómine!

Fullonica de Stephanus-Pompeia

Na época romana o lavado nas cidades facíase nas Fullonicas, atendidas por escravos que introducían a roupa nos pilóns para mesturala con ouriños humanos pois o ácido que contén ese excremento axudaba a quitar as manchas. Nas portas destas lavandeirías dispoñíase un cacharro de barro para recoller o detritus. O emperador Vespasiano mandou construír letrinas para que os propietarios levaran o ouriño, que estaba gravado con un tributo, encarecéndose bastante o servizo que prestaban. Na cidade de Pompeia lévanse localizado once establecementos deste tipo, sendo o máis famoso o de Stéphanus un rico propietario da cidade.

Durante a Idade Media os hábitos hixiénicos chegaron a desaparecer, salvo en Al Ándalus que formaban parte da práctica relixiosa, dando lugar á propagación de enfermidades e epidemias, pero coa modernidade volvéronse a implantar de novo.

Na desembocadura deste mesmo río, na década dos sesenta do século pasado, construiuse outro lavadoiro público debaixo do que foi Matadoiro Municipal, para o uso das vivendas da parte baixa da vila e algunhas parroquias tamén foron dotadas deste servizo. Sería interesante que os que aínda existen, fosen rehabilitados pois xunto aos pombais, os hórreos ou os muiños forman parte da arquitectura tradicional que merece ser conservada.