ANTONIO MACHADO:22 de Febrero de 1939

Sus cantares llevan

agua de remanso,

que parece quieta.

Y que no lo está;

más no tiene prisa

por ir a la mar.

 

ANTONIO MACHADO

Sevilla, 26 de julio de 1875

Colliure-Francia , 22 de febrero de 1939

 

AUTOXESTIÓN FUTBOLÍSTICA

Chicho Vázquez, Fadeville, José Ramón, Paco Freire, Manolito Giraut e Rafaelito  .Diante: José Victor, Chacho do Fogueteiro, Andrés, Freire de Negreiroa, Xoan e Pepito. 

Esa tarde xogaban no campo de Futbol de San Mamede no veciño concello de A Baña contra unha selección da parroquia, foron camiñando dende a vila e así de decididos posaron para a fotografía. De vez en cando e a través de algún coñecido acordaban outro encontro contra os de fóra. Dime José Ramón que a alineación facíase por “selección natural” é dicir, os peores xa sabían que tiñan que deixarlle o posto aos que mellor xogaban e esperar a ocasión de ir participando pouco a pouco.

Ás veces decidían xogar en lugares máis alonxados nos municipios veciños: Seoane ou aínda máis lonxe, Brión ou Ames por iso trataban a viaxe con Pepe de Patiño para que os levara na furgoneta:

-¿Cantos sodes?

-!Trece! 

-Vale. Poñedes tres pesetas cada un e lévovos, espero que acabedes e logo tráiovos.

Así era, aprendendo a convivir e resolver de común acordo. Tiñan doce anos e os pais atendían aos seus traballos, que bastante era; non ían, dende logo, a ocuparse do xogo dos nenos.

Pouco despois Pepe Montes comezou a organizar o Trofeo da Amistade, entre equipos das parroquias do municipio, desplazándose os rapaces nas bicicletas ou como podían. Nunha ocasión, xogando en Liñaio contra os desa parroquia foron no coche con Suso García, no Seat 1500 que lle prestou seu pai, aínda que naquela altura era menor de idade xa sabía conducir. Subíronse todos pero á volta foi máis complicada porque o campo era todo de terra e acabaron negros da cabeza aos pés. Tiveron que ir camiñando ata Barbazán e bañarse na fervenza do río, así evitaron estragar os asentos do coche.

O futbol era a súa afección e igual que os maiores organizábanse  entre eles, cos amigos da escola e co resto dos veciños que pola semana se xuntaban a entrenar na Praza do Cotón. Xuntarse e organizarse e resolver os problemas que poideran xurdir era o cotiá, por iso foron madurando e aprenderon a asumir as súas responsabilidades. Na vida familiar, na laboral e nas relacións sociais. Algúns xa non están e otros xa atenden aos seus netos.

Ás veces coméntase o exceso de proteccionismo que algúns pais adoptan na educación dos fillos e do dano que lles producen para o seu desenrrolo educativo, velaí o importante que é dende pequenos empezar a ser responsables, un valor que se adquire e constrúe a base das experiencias e das relacións sociais. 

 

 

 

 

O LEGADO POÉTICO DE PEPE ARDEIRO

É poesía un río con orelas

que se estenden hastra os ollos mansamente. 

Un solpor inmenso e alcendido  

na distancia, que se ve e se perde...

                                                  José M.López “Ardeiro”

Vanse cumplir trece anos daquel día triste en que nos deixou José M. Lòpez “Ardeiro”, home xeneroso, honesto, e bo amigo. Xuntos compartimos a infancia, a adolescencia, os primeiros bailes da xuventude e, sobre todo, o compromiso social e solidario da idade adulta porque moito era o que nos unía, aparte dunha profunda amizade. Aínda que se foi, segue presente para os que tanto o apreciamos.

Pero ademáis Pepe Ardeiro era un gran poeta, a súa obra recollida en seis libros foi merecente de importantes premios literarios: Premio de Poesía Cidade de Ourense, Premio Celso Emilio Ferreiro, Premio Eusebio Lourenzo Baleirón e as homenaxes que se lle adicaron deixan constancia do profundo aprecio que en Negreira todos lle temos como amigo e poeta.

Nos seus versos recolle o seu pensamento, as súas emocións e os seus sentimentos transmitidos cunha linguaxe que o pon a altura dos bos poetas de Galicia. Os que con el convivimos sabemos da sinceridade dos seus fermosos poemas, nos que imos descubrindo parte da súa vida e das súas vivencias, tamén da Galicia daquel tempo.

 

O recanto profundo dos piñeiros

fálanos da túa nova moradía,

vivindo cos silencios compañeiros

letargo noutra vida fuxidía.

Levando calma a onde a dor vivía,

sementáche la paz polos outeiros,

polas chairas da terra penedía,

na busca de horizontes verdadeiros.

Respirando nos teus beizos a canción,

quedouno-la ledicia de quererte

sabendo da túa obra a devoción.

E tendo nós a sorte de aprenderte,

e na morte levar ti a resurrección,

non ficará nin tempo de esquecerte.

                                                                       Un xardín no tempo

O máis importante dos poetas é o seu legado literario que ademáis de deleitarnos tamén educa, por iso debe ser máis coñecida a súa obra e divulgada entre a xente  moza, para a través dos poemas penetrar no interior da súa alma e pensamentos, aprendendo a interiorizar a mensaxe que de xeito tan fermoso nos trasmite.

Os libros de poesía de José M. López Ardeiro merecen ser reeditados para sacalos dos andeis das librerías, dende o primeiro, Na néboa dunha esperanza, ata o último, Versos de ausencia e desagravio, ou cando menos unha Antoloxía dos seus escollidos poemas, recitalos de novo e lanzalos ao corazón de todas aquelas persoas que aprecian a linguaxe artística. É a mellor homenaxe que se lle pode facer a quen tanto aportou ao mundo da poesía desde a nosa bisbarra. Os alumnos dos nosos centros educativos agradecerán, sen dúbida, ese agasallo e tamén os adultos que aprecian a boa literatura e que, sen dúbida, saberán gozar de novo do legado literario que nos deixou José Manuel López “Ardeiro”, gran persoa, bo amigo e destacado persoeiro das letras galegas.

INVERNO

Estremécense árbores ergueitas

no horror do vento rexo en travesía,

e un frío terribel que arrepía

aperta ó lobo nas covas encolleitas.

Do chan abrollan as augas que mergullan

en manantial que a ruda terra estiña,

e asuláganse a casca e a resina

que dos piñeiros agrestes se debullan.

Escurecidas as casas ou refuxios

escorrentan o medo e a invernía,

e coa calor do fogar e a ardentía

arranxan vida nos fogos de artiluxio.

E ben coutado o lar tras tobre e pedra,

cinguido de íntimos fumos ben ulintes,

evocacións de outrora e outras xentes

configuran a vida, a morte, a terra...

 

 

A BOA SEMENTE

Coa calor do verán as piñas fóronse abrindo e a brisa do mar levou os piñóns lonxe do seu berce para buscar unha nova vida e dar lugar a outros piñeiros. El non tivo tanta sorte coma os que caeron nunha boa terra e pouco a pouco poideron dar lugar a novas plantas, pola contra foi caer sobre unha pequena fenda da rocha onde ninguén pensaba que poidera sobrevivir. Aprendeu a facelo entre a area da praia que a brisa e o vento ían depositando na pedra, a base de moito esforzo.

Co tempo e durante os primeiros anos, segundo ía medrando, tivo que facerse un oco a base de empurrar e sufrir, mentras os demáis, xa adultos, mirábano con indiferencia augurándolle un pobre futuro. A pouquiños aprendeu a manterse en pé, a sobrevivir nun medio hostil e acadar o porte que hoxe ten. Agora cria piñas e cada ano sementa o lugar doutros piñóns que levan no seu adentro os xenes que lle transmite.

Ao fin e ao cabo non deixa de ser un exemplo máis deste pais, no que dende hai centos de anos milleiros de persoas foron empurradas a vivir en lugares que lles eran alleos, voltaron a maioría e outros decidiron non facelo, pero sempre coa virtude do esforzo e a satistacción de xerar novas vidas ás que axudaron a desenvolverse con menos dificultades e a ser máis felices.

As árbores tamén son seres vivos das que, se somos un pouco observadores, temos moito que aprender, por iso pensei que este piñeiro ben merecía un retrato, como exemplo de froito dunha boa semente.

 

VAGABUNDO EN ÁFRICA

                            Javier Reverte en el barco en el que recorrió el río Congo

A la triste noticia del número de fallecidos por esta pandemia que nos azota se une hoy la del escritor Javier Reverte, uno de los más apreciados para los que hemos hecho una profesión del campo de las Ciencias Sociales. En el momento en que he escuchado la noticia se me ha disparado como un reflejo condicionado el título de una de sus novelas de la triología africana, Vagabundo en África.

Han pasado veinte años desde su lectura y permanece grabada en la memoria el precioso relato del viaje realizado por el autor desde la punta Sur del continente, Ciudad del Cabo, a Zimbabue, en la costa del Índico tanzano, al lago Victoria, Ruanda y finalmente el Río Congo, que navegó a lo largo de setecientos kilómetros entre selvas e islas que ya antes había descrito Josep Conrad. Un libro con rigor histórico y un relato unas veces hermoso y otras atroz, fiel a la triste y desgarradora historia de este continente  cargado de riesgo y misterio, según palabras del autor.

El escritor, periodista y viajero fue también reportero del programa En Portada de TVE, subdirector del desaparecido diario Pueblo, y deja una amplia bibliografía de su largo caminar, desde el Océano Glacial Ártico hasta el Cono Sur de África, Italia -Un otoño romano- Grecia con El corazón de Ulises, donde nos lleva a un vuelo sobre los mitos e historias reconstruyendo los escenarios de la tragedia y la leyenda del pueblo griego. 

 

 Son libros que enganchan, ilustran y deleitan, por eso me permito recomendarlos a los que aun no habeis podido disfrutar de su lectura. Dediqué parte del año 2000 a leerlos y quiero agradecer a este escritor y periodista los agradables momentos que me ha regalado con la descripción de sus viajes y el bagaje histórico que me ha proporcionado.

Una gran pérdida para el mundo literario y para los que nos hemos deleitado con sus libros.

 

 

HISTORIAS DE UN PIANO

Cumplíronse este mes trinta e seis anos da creación da Escola Municipal de Música de Negreira logo de que tomásemos  o acordo na Corporación, en setembro de 1984 (1), de aportar un local, pagar a un profesor e mercar un piano para formar aos máis novos e contribuir á promoción da afición e o coñecemento musical na comarca.

 

                             José R. España primeiro director da Escola de Música

O día 5 de novembro dese ano foi a inauguración do Curso, con cuarenta rapaces e rapazas e algún pai. O músico nicrariense Xoan Trillo, Director do Conservatorio de Santiago, do que dependía a Escola, pronunciou unha conferencia sobre a importancia da Música no entorno cultural e animou ao alumnado a volcarse no arte de Euterpe, pois dixo sentirse moi orgulloso de que o seu concello contara con un conservatorio.

As notas daquel piano fóronse sementando durante anos en terreo ben abonado. A comarca de Barcala, acolleu dende sempre a músicos de sona, ademáis de Xoan Trillo, fundador da Orquesta de Santiago, logo Xoven Orquesta de Galicia, outros da familia Magariños como Francisco, Director da Escola de Órgano de Xenebra e importante concertista, Daniel profesor e director da Banda de Negreira e antes  Jesús Lueiro "Salaño"; outros moitos crearon quintetos, bandas como a do Neo e varias orquestas de sona na comarca  que poboaron as festas de melodías.

 

                                              Orquesta de Barcaleses na Habana

Urbano López Trillo, clarinetista da parroquia de Broño, Victor de Gándara (trombón) e Pedro de Barbazán ( batería) xuntaron outros nove mozos das bandas e crearon en 1945 a Orquesta Ecos de Barcala que introduciu a música moderna nas festas parroquiais (2), Emilio Andújar, a orquesta que levou o seu apelido e outras máis que viñeron despois.

Na actualidade, aqueles rapaces e rapazas que se formaron neste centro son profesores de Conservatorio, responsables e compoñentes de orquestas, integrantes de bandas de música e a maioría persoas cunha ampla formación musical demostrando que a Música ten unha influencia fundamental no desenvolvemento das capacidades humanas, no aspecto intelectual, creativo, psicológico ou cognitivo .

 

 

                                      Raul Martín Niñerola coa Banda Xuvenil Ateneo

Por iso e grazas ao labor dos diferentes directores e profesores que foron integrando a plantilla docente, a adquisición de novos instrumentos e o apoio de outras corporacións, hoxe é un importante centro de formación musical. Segundo a información de Raúl Martín Niñerola, responsable da Escola, o pasado curso tiveron 123 alumnos e 12 profesores nas seccións de Linguaxe Musical, flauta, clarinete, saxofón, metais,percusión,gaita,acordeón,piano,violín e canto. Recoñecida pola Xunta, que marca as directrices e tamén a subvenciona, cada ano melloran os resultados  grazas á boa semente,  a dedicación e o esforzo.

(1) Libro de Actas do Concello de Negreira -26-9-84

(2) La Voz de Galicia -23-8-83-Luz Picos (M.F.)

 

CASADOS E SOLTEIROS

As tradicionais festas do Carmen e San Mauro foron abrindo camiño, coa chegada das novas xeracións, ás de S.Juan e San Cristóbal que pouco a pouco fóronse consolidando, por eso a dinámica Xunta Directiva do Negreira F.C. sempre aportou ao acontecemento do verán un partido extraordinario que congregara o meirande número de espectadores.

Ese ano, a comenzos da segunda metade do pasado século XX, tiveron que empregarse a fondo cos socios do Casino e co resto dos veciños para facer participar aos persoeiros máis coñecidos do concello nese partido de futbol entre casados e solteiros que tanta expectación espertou.

OS CASADOS

 

Manolo Capeáns, Benxamín Garrido, José Vidal, ….. , Pepe Espinosa, Manolo Vázquez, Sixto Barbazán, Luciano Rey, Elias Ruso, Manolo Giraut, José Barreiro e Victoriano Calvo. Diante: Pepe Pintos, Pepe Rodríguez, Moncho Cobas e Pepe Garrido.

Médicos, empregados de banca, comerciantes e outros veciños que  só contactaran co futbol a través das retrasmisións de radio que cada domingo as emisoras ofrecián aos ouvintes. Foi por eso que quixeron rodear ao acontecemento dun aire festeiro.

 

A Madriña do Partido Ana Villar cos capitáns dos dous equipos, Pepe Pintos e Palalo.

 

OS SOLTEIROS   

 Victoriano Fernández (Palalo), Pepe Giraut, Feliciano, ….., Luis, Santiago Garrido e diante Felipe da Farmacia, Sixto, Mero da Chancela, Roque Tuñas e Antonio García Abeijón.

Algún deles traballou na construcción do primeiro campo de futbol do concello durante varios meses. Antes era así, o que algo quería algo lle costaba.

O CAMPO DE FULBOL DE CEPELO fora construído coa aportación de traballo voluntario nunha finca proiedade do Pazo do Cotón, coñecida como O Agro do Capelo, de aí ven o nome actual. Este agro, xunto con outras leiras, fora aforado no ano 1759 por Dna Francisca de Paula Mariño de Lobeira a José Vidal e José Luaña, veciños de Logrosa, polas vidas de tres reis ou raíñas de España comezando pola de D. Carlos III e despois polas de outros ou outras que o sucederan e vintecatro anos máis, por unha renda de vintecatro ferrados de centeo, dúas galiñas e outros tantos de cebada, a pagar nos meses de agosto e setembro de cada ano. (1).

Logo voltou aos donos do Pazo que cando foi acondicionado para xogar ao futbol pasou a ser propiedade do Concello de Negreira.

O porteiro dos Casados  abúrrese!

O partido transcurreu con moita emoción para os espectadores que comentaban as habilidades e os esforzos dos máis veteranos para chegar a coller o balón que con dificultade ía de cando en vez á portería contraria. Os aplausos dos familiares e amigos de cada xogador eran continuos. O de menos foi o resultado, o máis importante as anécdotas que logo se contaron sobre as actuacións de cada unha das estrelas dos dous equipos locais. Unha tarde memorable para un agradable día de festa.

Pero despois de todo quen lle sacou máis rentabilidade ao deporte rei foi Anita, a madriña do encontro, que uns anos despois acertou, xunto coa súa irmá, unha quiniela de catorce resultados pola que cobraron case dez millóns de pesestas. (2)

NOTA: Para os divorciados non houbo chance nestre encontro pois daquela o divorcio estaba prohibido.

(1) Documento de aforamento asinado por D. Juan López Fernández, escribano da Súa Maxestade da Xurisdición de Barcala, Lañas e Nantón.

 (2) La Voz de Galicia -15-04-86

 

 

O BAÚL DAS LEMBRANZAS

Que aquel que deixa seu natal curruncho

e fora dos seus eidos pon os pes,  

cando troca o seguro polo incerto,

      ¡motivos ha de ter!

                          Curros Enríquez 

 

Cando chegou o avó da Habana foi unha festa para todos, apertas, bagullas, agasallos e historias que non paraba de contar. Aquel día estiveran agardando no Cruceiro a que o carro chegara cargado coas súas pertenzas. Remataba unha etapa da súa mocedade e comezaba outra.

Os anos pasaron e hoxe o baúl está nun dos lugares máis senlleiros da casa, os netos fixérono restaurar e consérvano coma un tesouro porque nel se agocha a historia da familia ao longo de tantos anos: a tristura, o esforzo, a esperanza e a ledicia.

A tristura de ter que deixar o fogar, a familia e a terra, ao igual que outros moitos mozos da aldea para marchar cara o descoñecido. Longa travesía por un mar inquedo, a chegada á cidade por primeira vez, a soedade e a esperanza de atopar un traballo co que empezar unha nova vida.

O esforzo diario para poder sobrevivir e xuntar os primeiros pesos, buscar novos xeitos de vida que lle permitiran volver algún día cos seus. Novas costumes e aprender unha fala que descoñecía pois só cos paisanos podía facerse entender. O xantar, as cancións, aquela calor que case o derretía todo...

Algunha vez chegaba carta da casa, contando cousas e noticias da aldea ás que respostaba decindo sempre que todo moi ben: "Saberedes, meus pais, que cun pouco máis de diñeiro acabarei poñendo un negocio e de seguro que non hei tardar en voltar", aínda que sabía que serían anos de agardar para poder coller o barco que o trouxera de novo.

 

 

Co tempo os seus soños cumpríronse e co traxe novo, a pajilla e a pasaxe no peto da chaqueta, a ledicia chegou á familia comunicándolle o seu embarque e o día de chegada ao porto de Vigo; aquelo foi unha festa e a noticia correo como un regueiro de pólvora polas casas dos veciños. Outro máis que voltaba exitoso da perla do Caribe.

Logo, os agasallos para todos, pais, irmáns, curmáns e comenzo dunha nova vida. Mercoulle un solar aos donos do Pazo e unha lexión de canteiros traballou durante máis dun ano para erguer a casa, igual que outros habaneiros, na rúa máis importante da vila. Casou cunha fermosa moza e unha ducia de fillos foron enchendo a súa vida mentras administraba a hospedería que xa era coñecida en toda a bisbarra.

Pasaron máís de cen anos e o baúl do avó consérvano novo como o primeiro día que chegou, porque nel atópase gardada  a memoria familiar, dinme mentras ollamos as fotografías das  xeracións anteriores que teñen enmarcadas.

Agora as cousas son doutro xeito pero as historias parecidas. Os mais preparados son os que se van e algúns dos que voltaron critican aos doutros países que veñen fuxindo das guerras e da miseria.

Escribía un día o premio Nóbel José Saramago no seu Blog : Que tire a primeira pedra quen nunca tivo manchas de emigración emporcándolle a súa árbore xenealóxica...Se ti non emigraches, emigrou teu pai, e si teu pai non precisou mudar de sitio foi porque teu avó, antes que el, non tivo outro remedio que irse, cargando a vida sobre o lombo, buscando o pan que a súa terra lle negaba.

 

 

A HOMENAXE A LUIS SUÁREZ-1962

 

                              Luis Suárez cos equipos do Negreira e Victoria FC

Nunca o Campo de Fútbol de Cepelo acolleu semellante multitude como nas festas de verán de Negreira, aquel ano de 1962, cando o equipo de futbol local rendiu homenaxe ao coruñés Luis Suárez Miramontes, un dos mellores xugadores do século XX, que acababa de ser galardonado co Balón de Ouro, o único xogador español que conseguiu esta distinción. Comezou a súa andaina no Deportivo da Coruña, logo no Barcelona, no Inter de Milán e no Sampdoria.

A Directiva do NEGREIRA F.C quiso ser dos primeiros equipos en agasallalo, por eso logo de invitalo a participar no evento acordaron enfrontarse ao Campeón da Liga de Modestos da cidade da Coruña, o Victoria F.C. O reto non era pequeno pois os coruñeses tiñan un gran equipo e non había que quedar mal. Por iso semanas antes Victoriano Fernández, Palalo, quiso elaborar unha táctica que fixera sair boiante do lance aos nicrarienses; aproveitou unha visita a Fisterra do Victoria e alá se foi na Vespa de Roque Tuñas.

O partido de homenaxe celebrouse o 10 de xullo, durante as festas de verán e a música e os foguetes non foron quen de acalar os aplausos dos milleiros de persoas que acudiron de toda a Comarca  cando entrou no campo de futbol rodeado dunha nube de rapaces que pelexábamos por conseguir un autógrafo do noso ídolo. Os actos preliminares da homenaxe a Luis foron seguidos con espectación por todos os presentes e durante o partido as olladas da xente ían das xogadas ao protagonistas, sempre rodeado dunha nube de persoas na banda. 

 

                                                    Saque de Honor

Dende logo foi un éxito, o Negreira gañou por 2-1 aos campeóns coruñeses e as loubanzas do mellor xogador do mundo cara o equipo local encheron de orgullo á directiva e a todos os asistentes. Daquela  considerouse  un dos acontecementos deportivos máis exitosos na localidade; dous anos despois Luis Suárez proclamouse coa Selección Española, da que logo foi entrenador, Campión de Europa (1964) e a súa traxectoria deportiva foi seguida con máis interés que nunca polos afeccionados da nosa comarca.

O acontecemento foi recollido nas páxinas deportivas dos diarios galegos e durante anos falouse del nos ambientes futboleiros da comarca.

 

                                                        O meu autógrafo

Luis Suárez ten hoxe 85 anos e segue a ser unha das glorias do futbol español. Con motivo do seu cumple o meu amigo José Carlos, gran afeccionado e coñecedor deste deporte, publicou unha reseña desa efeméride por iso me lembrei das fotografías daquel acto tan emotivo que dende aquela gardo no meu arquivo.

 

 

AS TRES GRACIAS

Este grupo escultórico conservado no Museo do Louvre é un dos máis fermosos da antiguedade clásica. Atopado nun dos sete outeiros sobre os que se asenta a cidade de Roma, o Caelius, onde estaban as casas dos patricios mais ricos, corresponde ao século II d. C.

Na Mitoloxía de Grecia e Roma as tres Gracias, Aglae, Talía e Eufrosina, eran unhas mozas fermosas e modestas que presidían todas as festas e celebracións, representaban todo o agradable, atractivo e doce que a vida pode ofrecer. Tamén a liberalidade, a elocuencia e a sebedoría. Era habitual  nos frescos das domus e así aparecen en Pompeia.

Os gregos considerábanas fillas de Zeus e Eurinome e tiñan as súas propias festas, chamadas Caritesias nas que se tomaban tostas de mel na súa honra.

As esculturas clásicas son unha mostra do nivel de desenvolvemento artístico dunha sociedade que é a base da civilización occidental, que conseguiu superar co Renacemento o longo periodo de case mil anos de escuridade e atraso na cultura europea. Colocou ao ser humano como centro do mundo e fixo renacer de novo as artes e as ciencias. Pintores como Rafael ou Boticelli e logo Rubéns entre outros, reflicten nos seus fermosos cadros as tres Gracias.

Aínda que a Mitoloxía se basa en fabulacións que ocuparon a imaxinación dos antigos o seu coñecimento é importante para entender as máis senlleiras obras artísticas da antigüidade e algunha das nosas tradicións.

Museos como o do Louvre, un dos máis importantes do mundo, son un  compendio da Historia do Arte e a Cultura. Tamén un disfrute para os sentidos e a posibilidade de poder viaxar polas etapas máis importantes da nosa civilización.