ITE MISA EST !....

Non se trata de escribir un post en latín, que podería acabar como o rosario da aurora, o que se rezaba á saída do Sol. Falarlle a moitos mozos de hoxe de rosarios e outras andrómenas pode soar mesmo  a épocas pasadas, algo así como ter que alumearse cuns camping-gas para poder sacar esta fotografía, porque ese foi o caso. Ás veces as situacións extremas levan a despregar as neuronas para buscarlle solucións as cousas. 

Era a primeira experiencia campamentística baixo a iniciativa de Pepe Montes, a viaxe con tendas de campaña á praia en Rianxo. A ledicia da chegada e o barullo xuvenil debeu cabrear a Neptuno porque o vento e a choiva atacaron a traición nas primeiras horas da noite levando todo polo aire o que obrigou a recoller os bártulos con presa baixo unha tremenda chuvieira, buscando refuxio na fermosa localidade barbanzana onde fomos acollidos con agarimo.

Alí comprobamos a solidariedade dos veciños, prestándonos roupa interior e exterior xa que a nosa estaba inutilizable. A sacristía da igrexa parroquial foi o noso acubillo durante unha semana mentras un sol agarimoso que lucía de novo foi mudando en vapor toda a auga que empapaba as nosas pertenzas. Unha experiencia inesqueciblede da que recordo tamén a visita do mocerío para comprobar o estado daqueles rapaces que estiveran a piques de afogar e a convivencia coas imaxes dos santos, que alí agardaban o día da festa para lucirse nos altares.

Daquelo quedou este retrato do primeiro campamento. Entre os ciriais que portan Toñito de Saturno e Juan Turnes, Moncho Barbazán coa estola e a casulla, e arredor o resto dos “filigreses”: pola dereita Suso García, José Manuel, Manolo, José Ramón López e Carlos Rodríguez.

Logo, nos veráns que chegaron despois, todo foi a mellor, as estacións estivais volvéronse máis respetuosas co mocerío de terra adentro que se achegaba ao mar para unhas semanas de leda convivencia.

Hai algún tempo que se veñen xuntando anualmente medio cento de persoas que participaron durante varios anos nos Campamentos Comarcais do Val de Barcala, monitores e monitoras que todos os veráns levaron a máis dun milleiro de rapaces e rapazas polas praias das Rías de Galicia para desenvolver programas de convivencia que axudaron a formar cidadáns. Para o seu arquivo, este modesto documento gráfico daquel primeiro intento campamentístico que naufragou nas praias de Rianxo.

A FILLA DE LINARES RIVAS

                                                           Foto: J.M.L.T.

Aquela tarde de primavera do ano 1894 as escasas rúas de O Cotón quedaron estreitas para acoller á multitude de veciños e forasteiros que acudiron a despedir a Sofía, a moza de vinte anos que finara despois dunha longa enfermidade producida pola tuberculosis, a praga infecciosa que dende séculos, viña causando unha gran mortalidade na poboación de todas as idades. Só os queixumes das campás da igrexa parroquial rachaban dende o alto o silenzo do pobo. O alcalde do concello, Francisco Calviño Nalla, xunto coa corporación municipal, acudía ao domicilio familiar na rúa do Carme para acompañar á familia.

Sofía Linares Astray era filla de Aureliano Linares Rivas e neta do avogado santiagués José Astray Caneda. A súa chegada a Negreira produciuse logo do casamento con Tomás Rodríguez Garzón que se instalara na Vila para exercer como letrado no Xulgado de Primeira Instancia. Os xornais da época xa recolleran a nova dous anos antes. De sociedad: El domingo se verificó en Santiago el enlace de la bella señorita Sofía Linares Astray con el joven y culto abogado señor Garzón. Fue padrino de la boda D. Manuel Linares Astray, diputado por Órdenes y en su representación D. Eulogio Terrazo, Secretario de la Junta Provincial de Beneficencia y madrina la madre de la novia que estaba elegantísima.(1)

A chegada á pequena vila duns 200 habitantes foi sen dúbida un cambio na vida social de Sofía animada polas escasas reunións de sociedade e polas cartas da familia que lle informaban dos acontecementos políticos e culturais mais recentes. Tamén pola visitas da súa nai, Adela, moito máis frecuentes dende que se agravara a enfermidade que a volvía máis pálida e melancólica. Ás veces chegaban noticias ledas, como a exitosa estrea en Madrid das primeiras obras de teatro do seu irmán Manuel: El camino de la Gloria e La ciencia de los hombres, destacadas pola prensa da capital polo seu gran éxito de público, iniciaban a súa traxectoria literaria con 46 obras de teatro e catro novelas.

A vida tranquila só se vía alterada os primerios e terceiros domingos de cada mes pola cantidade de xente que acudía ás feiras e transformaban, ocasionalmente, o relaxado ambiente vilego. Pero nin os coidados do seu médico e amigo persoal, D.Victor García Ferreiro, profesor na Facultade de Medicina de Santiago de Compostela, nin dos seus familiares impediron a mala nova: Después de penosa y cruel enfermedad, dejó de existir en la Villa de Negreira la joven y virtuosa señorita doña Sofía Linares Astray, de Rodríguez Garzón, hija del exministro de la Corona, Don Aureliano Linares Rivas. Los esfuerzos de la ciencia y los esmerados cuidados de su amante esposo y desventurada madre, Doña Adela Astray-Caneda fueron estériles para arrebatar a la muerte persona tan querida (2). Sófía finou no seu domicilio da Rúa do Carmen o día 27 de marzo de 1894 ás oito da mañán. (3)

O AVÓ JOSÉ

O escritor e xornalista Fernando Salgado recolle no seu libro Los surcos y la simiente que o avogado José Astray-Caneda Calvelo, propietario de extenso patrimonio e perceptor de rentas en Negreira era un dos máis ricos de Santiago de Compostela a mediados do século XIX. Militaba nas filas do progesismo liberal e foi nomeado alcalde de Santiago en xuño de 1835 pola raíña rexente María Cristina. Casou coa aristócrata asturiana María Álvarez Builla e era coñecido como “O avogado dos pobres”. En xullo de 1864 participou no Congreso Agrícola Gallego, xunto co que logo sería o seu xenro Linares Rivas, en contra da suspensión do sistema foral, propoñendo retoques para modificar os sucesivos subforos que sometían económicamente ao campesiñado galego, pero considerando inoportuno suprimilo, como importante perceptor que era. O seu pai foi durante 42 anos secretario da corporación compostelana.

LINARES RIVAS

A Coruña a Linares Rivas

Aureliano Linares Rivas, pai de Sofía, era natural tamén de Santiago de Compostela, Ministro de Xustiza durante o reinado de Alfonso XII e de Fomento durante a rexencia de María Cristina de Habsburgo. Licenciado en Dereito e deputado pola Coruña en 1872 e en 1876 ata 1898. Senador por “dereito propio”. Os outros fillos Manuel e Emilio foron tamén avogados. Foi un dos políticos de máis sona na provincia da Coruña, cidade  na que se lle erexiron varios monumentos.

Sofía Linares Astray recibiu sepultura no panteón da familia Astray-Caneda que aínda se conserva no cemiterio parroquial de San Julián de Negreira, deixando unha filla de curta idade, María de las Dolores Rodríguez Linares, e en ningunha das biografías do seu pai aparece citada xunto cos seus irmáns Manuel e Emilio, ben pola súa morte prematura, por ser muller ou por calquera outro motivo que se coñeza.

1-2. La Voz de Galicia 20-7-1892 e 3-4-1894

3. Rexistro Civil de Negreira 27-3-1894

HE ANDADO MUCHOS CAMINOS

Antonio Machado

POETA UNIVERSAL

Hace ya ventiocho años que la Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura ( UNESCO) ha declarado Poeta Universal al escritor D. Antonio Machado, porque su vida y obra siempre estuvieron consagradas a los ideales de libertad, la democracia y la ilustración que caracterizaron toda una época y su legado literario continúa siendo una fuente de inspiración para las nuevas generaciones.

Machado jamás separó su conciencia de escritor de la de ciudadano y sus obras son de sobra conocidas. A menudo las creaciones de los poetas se pierden en el recuerdo y sus nombres, para muchos, acaban formando parte del santoral del Parnaso transformándose sólo en personajes ilustres objeto de idolatría. De ahí que sorprenda la reciente polémica suscitada al parecer por un informe emitido por non se sabe quién.

El exdirector de la UNESCO, Federico Mayor Zaragoza, con motivo del 76 aniversario del fallecimiento del poeta en Colliure ( Francia) decía que “ Machado es un referente mundial que, en un momento de gran confusión conceptual como el que está viviendo actualmente la sociedad española y el mundo es también una esperanza para ofrecérselo a los jóvenes para su comportamiento cotidiano”.

En uno de sus conocidos poemas escribía que se hace camino al andar y él lo sabía bien porque anduvo muchos caminos.

HE ANDADO MUCHOS CAMINOS

He andado muchos caminos,

he abierto muchas veredas;

he navegado en cien mares

y he atracado en cien riberas.

En todas partes he visto

caravanas de tristeza,

soberbios y melancólicos

borrachos de sombra negra,

y pedantones al paño

que miran, callan y piensan

que saben, porque no beben

el vino de las tabernas.

Mala gente que camina

y va apestando la tierra....

Y en todas partes he visto

gentes que danzan o juegan,

cuando pueden, y laboran

sus cuatro palmos de tierra...

Nunca, si llegan a un sitio,

preguntan a donde llegan.

Cuando caminan, cabalgan

a lomos de mula vieja,

y no conocen la prisa

ni aun en los días de fiesta.

Donde hay vino, beben vino;

donde no hay vino, agua fresca.

Son buenas gentes que viven,

laboran, pasan y sueñan,

y en un día como tantos

descansan bajo la tierra.

D.Antonio Machado

POETA UNIVERSAL

A DORNA

Martiño baixa todas as mañás á rampa do peirao para seguir pintando a súa dorna, de vermello e negro como as dos compañeiros. Amodiño e con precisión vaina coloreando tentando que quede como nova. Tapando os embates do mar que ás veces, polo inverno, bate con forza nuns recantos que no verán manteñen unha prácida calma.

Agora, dime entre as pinceladas, imos ao polbo e as lulas, pero cando meu pai era novo estas tradicionais embarcacións eran como os coches que os levaban dun lado ao outro da Ría de Arousa, ao banco ou a mercar o que se necesitara na casa. Por iso lle temos tanto agarimo malia esoutras modernas de fibra, esas que fiquen aí no pantalán para os que as queiran. É verdade que ademáis dos remos tamén as temos equipadas cos forabordas, faltaría máis, pero no verán coa vela depregada é coma unha gueivota cos ás estendidas deixándose mecer polo vento.

E importante promover o uso destas embarcacións tradicionais, de feito dedícaselle algún día de festa nun dos meses de verán como lembranza do que foi a base do sustento de moitas xeracións e eso non hai que esquecelo, ¿sabes?.. e logo.... mira que feitiñas son, todo unha obra de artesanía. Mentres saia ao mar sempre hei  manter a miña dorniña.

Tamén no meu pobo houbo unha dorna, aínda que hai anos diso.

Veña home!!! e logo andaban ao polbo polo Tambre , dime rindo a gargalladas...

A dorna do río Tambre

Non, foi cando construíron o embalse Barrié de la Maza, a auga cubriu a Ponte Ínsua e ata que subiron os piares un barqueiro pasaba á xente dun lado a outro do río, lembro cando eu era pequeno que o bar de Ramona, que estaba na beira do río, aínda lle chamaban a Taberna da Dorna.

Arranxaron a ponte e acabouse a dorna, dime rindo.

Primeiro acabouse a dorna e logo remataron a ponte ainda que pareza raro.O feito foi que unha noite en que os músicos da Banda da Luaña viñan de actuar no San Xurxo de Gonte, parece que algún estaba un pouco quente e díxolle ao barqueiro que ese día non ía cobrar pola travesía pois era festivo e si se poñía chulo iría de cabezas ao río. Como intentou dar a volta e lavalos ao punto de partida, foi parar a auga, entre as gargalladas de todos.

A historia complicouse debido a que cada vez que tentaba sair a flote, puxábanlle pola cabeza cara abaixo e volvía ao fondo. Nunha desas veces, o náufrago sacou a navalla do peto da chaqueta e o que saiu foi unha folla cortante que rachou a faciana do chistoso dende a orella ata os beizos.

Claro,o home ao verse afogado defendeuse como pudo... Pois si que acabou ben a broma..aínda que seguro que por ser en defensa propia non lle traería tantas consecuencias..

Ao parecer sí, cando foi o xuízo na Coruña, uns espelidos da vila convencérono de que o tribunal non tiña competencias para xulgalo. Interrumpeu varias veces ao xuíz ata que lle concedeu a palabra : "Señoría, dixo, no considero a este tribunal competente para juzgarme, porque el asunto fue sobre aguas y por lo tanto exijo un tribunal de Marina". Esta intervención complicoulle bastante a sentencia...

Pois agora, dixo Martiño rindo, imos tomar un polbiño á feira no bar da Casa do Pescador que has ver o bo facer das nosas dornas.

E alá fomos.

VAMOS A COMPOSTELA!

                                              Foto: López Tuñas

¿Seica nos vamos a Compostela?

Si, camiñemos que é groria vela;

É nosa Roma monumental,

Alí veremos o corpo inteiro

D´o Santo Apostol, que d´o extranxeiro

veñen as xentes ante il a orar.

O tan lembrado vota-fumeiro

de nave a nave voa lixeiro

¡E canto fume votando vai!

Riba unhas andas, vai a cabeza

D´o noso Santo y en cada peza

Leva unha xoya que moito val;

Andan os cregos cubertos d ouro,

N´unha capilla ten un tesouro

Vaya unha pelra de catedral,

Xan non te volvas sin que lle toques

Ó misterioso Santo dos croques

Que n´a portada d´a Groria hay.

Alí veremos moitos conventos,

Moitas eirexas con cen portentos

¡E cantas torres hay n´a ciudá!

Alí á escola ná qu´aprenderon

Tantos ilustres xenios que deron

Á nosa terra nome inmortal.

                                        VALENTÍN LAMAS CARBAJAL

BANDEIRAS AO VENTO

                                                    Foto: Concello de Negreira

Estes días no balcón principal da Casa do Concello ondean as bandeiras de España, Galicia e Portugal, pola visita dos equipos de futbol das Velhas Guardas de Serzedo e Marinha Grande para xogar co equipo de Veteranos de Negreira. Celébranse os 40 anos de intercambio deportivo e de amizade entre os tres pobos. Para unha gran maioría as bandeiras constitúen un vínculo de unión entre as persoas moito máis que unha diverxencia.

Xa hai catro décadas que o equipo de Veteranos comenzou o intercambio de visitas con Serzedo (Vila Nova de Gaia) e os xogadores e as súas familias conseguiron integrar a moitos outros veciños nesta celebración anual, cunha relación baseada no respecto, a convivencia e a amizade. O 25 de agosto do ano 1990 os concellos de Serzedo e Negreira asinaron na localidade portuguesa o protocolo de Irmanamento, acto que tivo a súa correspondencia no concello nicrariense, ao ano seguinte, unha celegración que contou con diversas actividades oficiais e populares, coa presencia de autoridades e amigos serzedenses. Aquel día tocou a Lotería Nacional en Negreira coincidindo coa da amizade, como se dun agasallo se tratara pois os décimos, despachados nun bar da localidade, estiveron moi espallados entre os veciños. Houbo festa por partida doble.

Logo estes lazos compartíronse tamén coa localidade de Marinha Grande, que pasou a formar parte deste numeroso grupo de irmáns de Galicia e Portugal. O futbol foi a desculpa para este convivio tan gratificante durante catro décadas de convivencia e práctica deportiva, que son un exemplo que debera extenderse entre os ambientes fanatizados e violentos que tanto degradan o mundo do deporte.

A expedición portuguesa foi recibida polas autoridades municipais, exalcaldes e directivos dos veteranos nicrarienses e no acto, celebrado no Auditorio, contou coa participación dos representantes das asambleas municipais dos dous concellos lusos. Un grupo de gaitas interpretou o himno portugués con moita maestría. Logo  tivo lugar o trofeo triangular de fútbol entre os tres equipos, xantar campestre na Area Recreativa de Cobas e máis festa. Tamén o compromiso para o próximo ano, que toca viaxe a Portugal, pois o trofeo altérnase  en ámbolos dous países.

O lema de Amigos para Sempre renóvase cada ano, gracias aos Veteranos, ás Velhas Guardas e as autoridades municipais dos tres concellos que sempre están prestos a estreitar, outra década polo menos, estes lazos de amizade que perduran no tempo; novos xogadores, novos alcaldes pero o irmanamento mantense ao día.

Parabéns!!!

AS CEREIXAS DA ENCIÑEIRA

Subir ata o cumio da Enciñeira supón un gran esforzo e un exercicio de concentración. Calquera despiste pode resultar fatal e hai que facelo amodiño e con moito senso. A medida que se ascende a tentación de ollar para o que vai quedando abaixo é grande pero a prudencia dinos que mellor agardar a facer unha paradiña. Todo é subir e máis subir, por eso hai que agardar a ocasión de tomar folgos. Logo, a vista que queda aos nosos pés é espectacular, os meandros do Río Sil e Montefurado, a maior obra de enxeñería que os romanos fixeron na Galaecia.

Na época do emperador Traxano, no século II,  a riqueza mineira era unha das arelas dos romanos que construíron un  tunel xigante atravesando o monte, orixinariamente tiña 120 m de longo e 52 de ancho, para desviar as augas do río e recoller o ouro no leito seco. Dise que cada ano chegaban a obter unhas 20000 libras, destinadas á capital do Imperio. Ao lado, no lugar de Sesmil estaba acampada a Lexión VI,  parece que diso lle ven o nome ao lugar, polos seis mil soldados que tiña esa unidade de combate romana.

Logo subir e seguir subindo, sempre atentos á dificultade da escalada ata chegar ao punto máis alto onde baixo un ceo moi azul atopámonos arrodeados por un mundo de cereixas, grandes e vermellas, relucentes coma a porcelana e  a tentación fainos sentir o pracer no padal. O  sabor,  exquisito e refrescante, enche os nosos sentidos, por algo os romanos relacionaban esta froita con Venus, a deusa do amor.

De seguro que foron eles os que depositaron as cereixas neste fermoso lugar. Segundo o historiador romano Plinio atoparon esta sabedora froita na colonia grega de “Kerasos”, na costa do Mar Negro, latinizado  “cerasus”, que deu lugar a cereixa.

O señor Gregorio acudeu coa filla a depositar as frores na tumba da súa muller, como cada vez que volta de Quiroga, onde vive na compaña do seu fillo. Sorprendido pola súa antiguidade pregunteille cantos anos podería ter a cerdeira.

- Ai, tenlle moitos! eu sempre a recordo igual e eso que  tamén lle teño bastantes, xa  me quedan pouquiños  para chegar aos cen e recórdoa  igual dende neno.

- Así e todo, dime, aínda non ten tantos anos como a enciñeira xigante que ve ao lado da igrexa,  ten máis de cincocentos, disque xa estaba alí cando fixeron o templo. É a que lle da o nome á parroquia, por eso lle chaman  Parroquia de Enciñeira.

LEITEIRAS

Leiteiras de Santiago

Érgome ao abrir do día

inda alumea o luceiro,

e en chegando a algún regueiro

bautizo con auga fría

o leite do meu pucheiro,

porque mellor aproveite,

¿Quen merca o leite?

Madrugueiros estudantes

hacho ó pasar pola veiga

e detéñenme os tunantes

pedindo nata, manteiga,

e que sei eu...Banadantes!

Mal fogo de Diol os deite,

¿Quen merca o leite?

Cando eu entro pola Vila

todos inda están na cama

in doce calma tranquila,

¿quen de sono os espavila?

Eu que vou chama que chama

hastra que algún se endereite,

¿Quen merca o leite?

E desperta algún señor

abrazando á compañeira

entre suspiros de amor,

pero gracias á Leiteira

que entre seus brazos a estreite,

¿Quen merca o leite?

Corro á Vila sin parar

na cabeza posta a cesta

que relouco por comprar

un adrezo para a festa,

figa, rosario e pieite,

¿Quen merca o leite?

Tamén hei comprar xabón

e unha cartilla de aceite,

mas ¡ay! Dou un tropezón,

adios figa, adios pieite;

¡Dios mío! ¡que compasión!

Adios adrezo, adios leite!!!

Francisco Añón

A GAITA GALLEGA

Na Habana: 30 do mes de Xunio de 1886

BARCALA: ORA ET LABORA

O proceso de romanización deu lugar a ubicación da poboación de Gallaecia nas chairas e terreos axeitados para a agricultura e á proliferación de vilas (caseríos de varios edificios dun solo propietario), aldeas (vica), cidades como Flavium Brigantium (A Coruña) ou Iria Flavia (Padrón), os fora, asentamentos de carácter urbano ou semiurbano que facían de centros comerciais das súas zonas ou ás capitais dos conventos, Brácara, Lucus ou Astúrica Augusta. A rede viaria e a actividade comercial apurou a integración da poboación no Imperio acadando tamén o carácter de cidadáns .

Pero foron as invasións dos pobos xermánicos (suevos, vandalos, visigodos..) as que acabaron coa vida urbana, a poboación pasou a vivir pegada á terra e as cidades ficaron abandonadas, íniciándose unha época de profunda decadencia en tódolos órdenes.O Rei tivo todo o poder polo feito de selo: gobernaba, lexislaba e era o dono de todas as terras e de todo o que estuvese dentro dos límites do seu reino, agás os bens da igrexa e os nobres.

ORATORES

Los origenes de Compostela-Arturo Franco Taboada (1)

O acontecemento máis importante da Idade Media en Galicia foi o descubrimento, a comenzos do século IX, dun sepulcro cos restos atribuídos ao Apostol Santiago, na diócesis de Iria Flavia nun extremo do Val da Maía. O bispo Teodomiro declarou o recoñecemento oficial do enterramento comunicándollelo ao rei Afonso II de Asturias que logo dunha cerimoniosa viaxe manda construír a primeira igrexa adosada ao sepulcro.

Durante o reinado de Don Ramiro I os bispos Sisnando e Cresconio (842-850) crearon o primeiro recinto amurallado. Compostela é o destino de milleiros de peregrinos de toda Europa. Afonso III tansformou a igrexa en basílica entre os anos 880 e 899 .O 29 de xaneiro do ano 915 o rei Ordoño II concédelle a Compostela un diploma foral que di “ Siervos que moren en Compostela, si no son reclamados en el plazo de 40 días serán declarados ingénuos (libres)”.

O burgo medra e centos de moradores exercen xa aos máis variados oficios e tamén o seu suburbio, os privilexios de distintos monarcas amplían o señorío a un radio de 3 millas (Afonso II), a seis Ordoño I (854) logo a 12 Afonso III, e xa Ordoño II no 915 a 24, establecendo que os moradores satisfagan ao Bispo as mesmas rentas que debían pagar ao Rei. (2)
 

Os reis transferiron á igrexa compostelana o dereito de patrocinium que tiñan sobre os habitantes de ditas comarcas, salvo os da cidade que gozaban de total inmunidade. Así foi que Barcala quedou formando parte do señorío de Compostela.

OS PRIORATOS DE PORTOR E ARZÓN

Igrexa de Portor- Foto J.A.Gil Martínez

Era costume na Idade Media que nas basílicas se ocuparan comunidades de frades da liturxia por iso o rei Afonso II mandara construír (814), de acordo co obispo de Iria Teodomiro, un mosteiro con celdas e claustros e outras dependencias para uns frades benedictinos, encargando a obra ao seu primeiro abade Ildefredo, para que acudiran á catedral co fin de custodiar o sepulcro e atender os oficios relixiosos a cambio de recibir a metade das esmolas do altar maior de Santiago. O Mosteiro de San Paio de Antealtares pasou a ser o máis importante de Galicia creando outros mosteiros e prioratos da regra de San Bieito nas terras de Compostela.

S.Paio de Antealtares-Santiago de Compostela

O abade Adulfo III no ano 942 incorporou a ese Mosteiro o priorato de Santa María de Portus Odorii (Portor) a 3 leguas de Santiago e situado na marxe dereita do río Tambre xunto a Ponte Maceira, coa finalidade de recoller as rentas dos campesiños. Tamén no ano 985, sendo Gutier o abade de Antealtares recibe do monxe Leodofredo a donación da igrexa de San Mamede de Monte coas súas pertenzas e outros bens nos lugares de Nantón, Soilán, Buchaín, Triáns e outros varios para soster o convento, o alumeado da igrexa e esmolas aos pobres. O prior de Santa María de Portor a mediados do século XII era Ordoño Gundesmidez. (3)

O 16 de outubro do 1132 en tempos de Xelmírez constrúese o mosteiro tamén benedictino de San Xusto de Toxosoutos, perto de Noia, que logo crea o Priorato de Arzón, tamén nas terras de Barcala establecendo o seu señorío sobre os lugares de Romarís, Xallas e outras parroquias.

A mediados do século XIII comeza a decaer o mosteiro de Antealtares pola cantidade de castelos e fortalezas que se construíron.

LABORATORES

A maioría da poboación (90 %), agás nos burgos, dedicábase á agricultura e pouco sabemos da vida dos labregos da Idade Media pois as crónicas da época prestan pouca atención ao seu xeito de vida. Eran os que sostiñan económicamente aos outros grupos sociais practicando unha agricultura rudimentaria e o excedente era entregado en rendas. O territorio foi dividido en parroquias co fin de delimitar as terras que debían pagar as rendas a unha mesma igrexa: o décimo, ou a decima parte dos frutos e animais do ano, as primicias ou primeiros produtos das colleitas así como as crías dos animais ou a oblata, cantidade fixa en especie para manter o culto, ademáis doutras moitas referidas ao señorío sobre as terras, as persoas e a aportación en traballos, ou  polo uso do muíño e do forno. A fame e as enfermidades, cando non as guerras, eran o pan de cada día da poboación.

BELLATORES

Dende finais do século XIV o declive dos mosteiros fíxose unha realidade debido a cantidade de fortalezas que se construiron nas terras de Santiago. Os nobles, que non coñecían outra profesión que a das armas nin outro oficio que o da guerra, arrebatan o poder aos eclesiásticos que, segundo o canónigo e historiador López Ferreiro “ dende as súas empinadas guaridas sembraban a desolación e o espanto por todo o país. Desgraciado o abade que ousase reclamar contra tales desmáns porque era preso e arrastrado polas barbas”.Os vasallos dos conventos tiñan tamén que traballar na fortaleza do señor, pagar gravosos tributos e empuñar as armas cando eran requeridos.

O señorío de Compostela quedou dividido en numerosos estados ou feudos como os de Altamira, dos Montaos ou dos Ulloa. Nas terras de Barcala o castelo máis importante era o de Bronllos (Broño) no actual concello de Negreira que presidía todo o val e foi derrubado na gran Guerra Irmandiña (1467-69) ante os abusos que os nobles cometían, sendo propiedade de Bernal Dianes de Moscoso. Consérvase aínda o foso e os taludes defensivos no lugar de San Martiño .




(1) Los orígenes de Compostela-Una historia dibujada. Arturo Franco Taboada- Diputación Provincial de A Coruña.
 
(2) Fueros Municipales de Santiago y de su tierra.  Antonio López Ferreiro-Ediciones castilla S.A.

 (3) Apuntes históricos sobre Santiago-Antonio López Ferreiro .Consorcio de Santiago-Alvarellos Editora.

HISTORIAS PARA NO DORMIR

O título corresponde a unha exitosa serie da TVE emitida dende 1966 a 1968 e dirixida por Narciso Ibáñez Serrador, pertencente ao xénero de terror e contou con capítulos tan suxerentes como La pesadilla, La zarpa, La alarma ou El Vidente. Tivo logo unha continuidade noutra serie titulada “Historias para pensar”, conxunto de relatos, desta volta máis profundos e intelectuais, que tamén acadou un gran éxito de audiencia.

Hai catro anos paroume na rúa un funcionario municipal para preguntarme se lembraba de cando foran doadas ao concello as escolas construídas pola Unión Barcalesa da Habana, pois precisaban saber a data exacta. A miña contestación foi pronta e escueta: Mira no Libro de Actas do ano 1993, alí está. Respostoume que non era posible porque o Libro que contén as actas das sesións plenarias dende finais do 1989 ata maio do 1995 roubárano e xa a Secretaria puxera a correspondente denuncia no Xulgado. Eses libros, resposteille, estiveron sempre nun armario pechado da Secretaría, pero non hai problema, cando deixei o cargo no Concello pedinlle ao Secretario si me podía dar unha copia das actas da Comisión de Goberno e do Pleno dos doce anos na Alcaldía e entregaoumas en catro archivadores. Ao chegar á casa, consúltoas.

A miña sorpresa foi maior cando cheguei á casa para consultar o arquivador coas actas correspondentes a esas datas e non estaban. E non se trataba dun simple cambio de lugar, dos catro arquivadores, só quedaban tres, o cuarto- cos acordos plenarios- desaparecera. Ata hoxe.

HISTORIAS PARA PENSAR

Hai uns días chamáronme das oficinas municipais porque aparecera  nunha carpeta, dentro dun armario, unha serie de actas plenarias sen encadernar, en follas correspondentes aos anos en cuestión (1989-1995), para proceder á súa sinatura. Achegueime ata a casa do Concello na compaña do que fóra primeiro tenente de alcalde nesa altura e, efectivamente, alí habia un lote de actas, en follas soltas numeradas e sen sinatura que, lixeiramente, revisamos.

Na entrevista coa señora Secretaria pedímoslle que solicitara copia deses documentos á Subdelegación do Goberno ou á Consellería de Presidencia, a onde se remitían puntualmente logo de cada sesión, debidamente asinadas polo Secretario e o Alcalde, coa finalidade de repoñer o Libro e tamén cotexalas coas aparecidas na citada carpeta, pois nunha primeira revisión aparecía o acordo da Contratación dan Normas de Planeamento Urbanístico parcialmente tachado. E aínda que ela o descoñecía, a falsificación de acordos non era unha novidade:

O 27 de marzo de 1985 o Pleno da Corporación no punto 5º da Orde do Día, por unanimidade, e despois do informe da Comisión Investigadora formada por representantes dos grupos políticos acordou exercitar toda clase de accións legais pola  falsidade dun acordo plenario que recollía un pequeno párrafo engadido e nun punto alleo a ese asunto, polo que se procedía á venda de tres vivendas de titularidade municipal, párrafo que non figuraba no borrador asinado polos concelleiros e sí no Libro de Actas. Tamén se procediu á lectura do informe da comparecencia dos membros da corporación anterior que manifestaron non ter tomado dito acordo. Pasados cinco anos, o Xulgado, que non fixera ningún trámite nin tomara decisión algunha, comunicou que o asunto quedaba prescrito e as vivendas deixaron de ser de titularidade municipal.

Quedamos á espera a ver que novidades nos depara esta nova historia se é que as actas orixinais chegan ao concello e poden ser cotexadas coas apócrifas, de recente aparición.