VAMOS A COMPOSTELA!

                                              Foto: López Tuñas

¿Seica nos vamos a Compostela?

Si, camiñemos que é groria vela;

É nosa Roma monumental,

Alí veremos o corpo inteiro

D´o Santo Apostol, que d´o extranxeiro

veñen as xentes ante il a orar.

O tan lembrado vota-fumeiro

de nave a nave voa lixeiro

¡E canto fume votando vai!

Riba unhas andas, vai a cabeza

D´o noso Santo y en cada peza

Leva unha xoya que moito val;

Andan os cregos cubertos d ouro,

N´unha capilla ten un tesouro

Vaya unha pelra de catedral,

Xan non te volvas sin que lle toques

Ó misterioso Santo dos croques

Que n´a portada d´a Groria hay.

Alí veremos moitos conventos,

Moitas eirexas con cen portentos

¡E cantas torres hay n´a ciudá!

Alí á escola ná qu´aprenderon

Tantos ilustres xenios que deron

Á nosa terra nome inmortal.

                                        VALENTÍN LAMAS CARBAJAL

BANDEIRAS AO VENTO

                                                    Foto: Concello de Negreira

Estes días no balcón principal da Casa do Concello ondean as bandeiras de España, Galicia e Portugal, pola visita dos equipos de futbol das Velhas Guardas de Serzedo e Marinha Grande para xogar co equipo de Veteranos de Negreira. Celébranse os 40 anos de intercambio deportivo e de amizade entre os tres pobos. Para unha gran maioría as bandeiras constitúen un vínculo de unión entre as persoas moito máis que unha diverxencia.

Xa hai catro décadas que o equipo de Veteranos comenzou o intercambio de visitas con Serzedo (Vila Nova de Gaia) e os xogadores e as súas familias conseguiron integrar a moitos outros veciños nesta celebración anual, cunha relación baseada no respecto, a convivencia e a amizade. O 25 de agosto do ano 1990 os concellos de Serzedo e Negreira asinaron na localidade portuguesa o protocolo de Irmanamento, acto que tivo a súa correspondencia no concello nicrariense, ao ano seguinte, unha celegración que contou con diversas actividades oficiais e populares, coa presencia de autoridades e amigos serzedenses. Aquel día tocou a Lotería Nacional en Negreira coincidindo coa da amizade, como se dun agasallo se tratara pois os décimos, despachados nun bar da localidade, estiveron moi espallados entre os veciños. Houbo festa por partida doble.

Logo estes lazos compartíronse tamén coa localidade de Marinha Grande, que pasou a formar parte deste numeroso grupo de irmáns de Galicia e Portugal. O futbol foi a desculpa para este convivio tan gratificante durante catro décadas de convivencia e práctica deportiva, que son un exemplo que debera extenderse entre os ambientes fanatizados e violentos que tanto degradan o mundo do deporte.

A expedición portuguesa foi recibida polas autoridades municipais, exalcaldes e directivos dos veteranos nicrarienses e no acto, celebrado no Auditorio, contou coa participación dos representantes das asambleas municipais dos dous concellos lusos. Un grupo de gaitas interpretou o himno portugués con moita maestría. Logo  tivo lugar o trofeo triangular de fútbol entre os tres equipos, xantar campestre na Area Recreativa de Cobas e máis festa. Tamén o compromiso para o próximo ano, que toca viaxe a Portugal, pois o trofeo altérnase  en ámbolos dous países.

O lema de Amigos para Sempre renóvase cada ano, gracias aos Veteranos, ás Velhas Guardas e as autoridades municipais dos tres concellos que sempre están prestos a estreitar, outra década polo menos, estes lazos de amizade que perduran no tempo; novos xogadores, novos alcaldes pero o irmanamento mantense ao día.

Parabéns!!!

AS CEREIXAS DA ENCIÑEIRA

Subir ata o cumio da Enciñeira supón un gran esforzo e un exercicio de concentración. Calquera despiste pode resultar fatal e hai que facelo amodiño e con moito senso. A medida que se ascende a tentación de ollar para o que vai quedando abaixo é grande pero a prudencia dinos que mellor agardar a facer unha paradiña. Todo é subir e máis subir, por eso hai que agardar a ocasión de tomar folgos. Logo, a vista que queda aos nosos pés é espectacular, os meandros do Río Sil e Montefurado, a maior obra de enxeñería que os romanos fixeron na Galaecia.

Na época do emperador Traxano, no século II,  a riqueza mineira era unha das arelas dos romanos que construíron un  tunel xigante atravesando o monte, orixinariamente tiña 120 m de longo e 52 de ancho, para desviar as augas do río e recoller o ouro no leito seco. Dise que cada ano chegaban a obter unhas 20000 libras, destinadas á capital do Imperio. Ao lado, no lugar de Sesmil estaba acampada a Lexión VI,  parece que diso lle ven o nome ao lugar, polos seis mil soldados que tiña esa unidade de combate romana.

Logo subir e seguir subindo, sempre atentos á dificultade da escalada ata chegar ao punto máis alto onde baixo un ceo moi azul atopámonos arrodeados por un mundo de cereixas, grandes e vermellas, relucentes coma a porcelana e  a tentación fainos sentir o pracer no padal. O  sabor,  exquisito e refrescante, enche os nosos sentidos, por algo os romanos relacionaban esta froita con Venus, a deusa do amor.

De seguro que foron eles os que depositaron as cereixas neste fermoso lugar. Segundo o historiador romano Plinio atoparon esta sabedora froita na colonia grega de “Kerasos”, na costa do Mar Negro, latinizado  “cerasus”, que deu lugar a cereixa.

O señor Gregorio acudeu coa filla a depositar as frores na tumba da súa muller, como cada vez que volta de Quiroga, onde vive na compaña do seu fillo. Sorprendido pola súa antiguidade pregunteille cantos anos podería ter a cerdeira.

- Ai, tenlle moitos! eu sempre a recordo igual e eso que  tamén lle teño bastantes, xa  me quedan pouquiños  para chegar aos cen e recórdoa  igual dende neno.

- Así e todo, dime, aínda non ten tantos anos como a enciñeira xigante que ve ao lado da igrexa,  ten máis de cincocentos, disque xa estaba alí cando fixeron o templo. É a que lle da o nome á parroquia, por eso lle chaman  Parroquia de Enciñeira.

LEITEIRAS

Leiteiras de Santiago

Érgome ao abrir do día

inda alumea o luceiro,

e en chegando a algún regueiro

bautizo con auga fría

o leite do meu pucheiro,

porque mellor aproveite,

¿Quen merca o leite?

Madrugueiros estudantes

hacho ó pasar pola veiga

e detéñenme os tunantes

pedindo nata, manteiga,

e que sei eu...Banadantes!

Mal fogo de Diol os deite,

¿Quen merca o leite?

Cando eu entro pola Vila

todos inda están na cama

in doce calma tranquila,

¿quen de sono os espavila?

Eu que vou chama que chama

hastra que algún se endereite,

¿Quen merca o leite?

E desperta algún señor

abrazando á compañeira

entre suspiros de amor,

pero gracias á Leiteira

que entre seus brazos a estreite,

¿Quen merca o leite?

Corro á Vila sin parar

na cabeza posta a cesta

que relouco por comprar

un adrezo para a festa,

figa, rosario e pieite,

¿Quen merca o leite?

Tamén hei comprar xabón

e unha cartilla de aceite,

mas ¡ay! Dou un tropezón,

adios figa, adios pieite;

¡Dios mío! ¡que compasión!

Adios adrezo, adios leite!!!

Francisco Añón

A GAITA GALLEGA

Na Habana: 30 do mes de Xunio de 1886

BARCALA: ORA ET LABORA

O proceso de romanización deu lugar a ubicación da poboación de Gallaecia nas chairas e terreos axeitados para a agricultura e á proliferación de vilas (caseríos de varios edificios dun solo propietario), aldeas (vica), cidades como Flavium Brigantium (A Coruña) ou Iria Flavia (Padrón), os fora, asentamentos de carácter urbano ou semiurbano que facían de centros comerciais das súas zonas ou ás capitais dos conventos, Brácara, Lucus ou Astúrica Augusta. A rede viaria e a actividade comercial apurou a integración da poboación no Imperio acadando tamén o carácter de cidadáns .

Pero foron a invasións dos pobos xermánicos (suevos, vandalos, visigodos..) as que acabaron coa vida urbana, a poboación pasou a vivir pegada á terra e as cidades ficaron abandonadas, íniciándose unha época de profunda decadencia en tódolos órdenes.O Rei tivo todo o poder polo feito de selo: gobernaba, lexislaba e era o dono de todas as terras e de todo o que estuvese dentro dos límites do seu reino, agás os bens da igrexa e os nobres.

ORATORES

Los origenes de Compostela-Arturo Franco Taboada (1)

O acontecemento máis importante da Idade Media en Galicia foi o descubrimento,  a comenzos do século IX, dun sepulcro cos restos atribuídos ao Apostol Santiago, na diócesis de Iria Flavia nun extremo do Val da Maía. O bispo Teodomiro declarou o recoñecemento oficial do enterramento comunicándollelo ao rei Afonso II de Asturias que logo dunha cerimoniosa viaxe manda construír a primeira igrexa adosada ao sepulcro.

Durante o reinado de Don Ramiro I os bispos Sisnando e Cresconio (842-850) crearon o primeiro recinto amurallado. Compostela é o destino de milleiros de peregrinos de toda Europa. Afonso III tansformou a igrexa en basílica entre os anos 880 e 899 .O 29 de xaneiro do ano 915 o rei Ordoño II concédelle a Compostela un diploma foral que di “ Siervos que moren en Compostela, si no son reclamados en el plazo de 40 días serán declarados ingénuos (libres)”.

O burgo medra e centos de moradores exercen xa aos máis variados oficios e tamén o seu suburbio pois os privilexios de distintos monarcas amplíano a un radio de 3 millas (Afonso II), a seis Ordoño I (854) logo a 12 Afonso III, e xa Ordoño II no 915 a 24, establecendo que os moradores satisfagan ao Bispo as mesmas rentas que debían pagar ao Rei. (2)
 

Os reis transferiron á igrexa compostelana o dereito de patrocinium que tiñan sobre os habitantes de ditas comarcas, salvo os da cidade que gozaban de total inmunidade. Así foi que Barcala quedou formando parte do señorío de Compostela.

OS PRIORATOS DE PORTOR E ARZÓN

Igrexa de Portor- Foto J.A.Gil Martínez

Era costume na Idade Media que nas basílicas se ocuparan comunidades de frades da liturxia por iso o rei Afonso II mandara construír (814), de acordo co obispo de Iria Teodomiro, un mosteiro con celdas e claustros e outras dependencias para uns frades benedictinos, encargando a obra ao seu primeiro abade Ildefredo, para que acudiran á catedral co fin de custodiar o sepulcro e atender os oficios relixiosos a cambio de recibir a metade das esmolas do altar maior de Santiago. O Mosteiro de San Paio de Antealtares pasou a ser o máis importante de Galicia creando outros mosteiros e prioratos da regra de San Bieito nas terras de Compostela.

S.Paio de Antealtares-Santiago de Compostela

O abade Adulfo III no ano 942 incorporou a ese Mosteiro o priorato de Santa María de Portus Odorii (Portor) a 3 leguas de Santiago e situado na marxe dereita do río Tambre xunto a Ponte Maceira, coa finalidade de recoller as rentas dos campesiños. Tamén no ano 985, sendo Gutier o abade de Antealtares recibe do monxe Leodofredo a donación da igrexa de San Mamede de Monte coas súas pertenzas e outros bens nos lugares de Nantón, Soilán, Buchaín, Triáns e outros varios para soster o convento, o alumeado da igrexa e esmolas aos pobres. O prior de Santa María de Portor a mediados do século XII era Ordoño Gundesmidez. (3)

O 16 de outubro do 1132 en tempos de Xelmírez constrúese o mosteiro tamén benedictino de San Xusto de Toxosoutos, perto de Noia, que logo crea o Priorato de Arzón, tamén nas terras de Barcala establecendo o seu señorío sobre os lugares de Romarís, Xallas e outras parroquias.

A mediados do século XIII comeza a decaer o mosteiro de Antealtares pola cantidade de castelos e fortalezas que se construíron.

LABORATORES

A maioría da poboación (90 %), agás nos burgos, dedicábase á agricultura e pouco sabemos da vida dos labregos da Idade Media pois as crónicas da época prestan pouca atención ao seu xeito de vida. Eran os que sostiñan económicamente aos outros grupos sociais practicando unha agricultura rudimentaria e o excedente era entregado en rendas. O territorio foi dividido en parroquias co fin de delimitar as terras que debían pagar as rendas a unha mesma igrexa: o décimo, ou a decima parte dos frutos e animais do ano, as primicias ou primeiros produtos das colleitas así como as crías dos animais ou a oblata, cantidade fixa en especie para manter o culto, ademáis doutras moitas referidas ao señorío sobre as terras, as persoas e a aportación en traballos, ou  polo uso do muíño e do forno. A fame e as enfermidades, cando non as guerras, eran o pan de cada día da poboación.

BELLATORES

Dende finais do século XIV o declive dos mosteiros fíxose unha realidade debido a cantidade de fortalezas que se construiron nas terras de Santiago. Os nobles, que non coñecían outra profesión que a das armas nin outro oficio que o da guerra, arrebatan o poder aos eclesiásticos que, segundo o canónigo e historiador López Ferreiro “ dende as súas empinadas guaridas sembraban a desolación e o espanto por todo o país. Desgraciado o abade que ousase reclamar contra tales desmáns porque era preso e arrastrado polas barbas”.Os vasallos dos conventos tiñan tamén que traballar na fortaleza do señor, pagar gravosos tributos e empuñar as armas cando eran requeridos.

O señorío de Compostela quedou dividido en numerosos estados ou feudos como os de Altamira, dos Montaos ou dos Ulloa. Nas terras de Barcala o castelo máis importante era o de Bronllos (Broño) no actual concello de Negreira que presidía todo o val e foi derrubado na gran Guerra Irmandiña (1467-69) ante os abusos que os nobles cometían, sendo propiedade de Bernal Dianes de Moscoso. Consérvase aínda o foso e os taludes defensivos no lugar de San Martiño .




(1) Los orígenes de Compostela-Una historia dibujada. Arturo Franco Taboada- Diputación Provincial de A Coruña.
 
(2) Fueros Municipales de Santiago y de su tierra.  Antonio López Ferreiro-Ediciones castilla S.A.

 (3) Apuntes históricos sobre Santiago-Antonio López Ferreiro .Consorcio de Santiago-Alvarellos Editora.

HISTORIAS PARA NO DORMIR

O título corresponde a unha exitosa serie da TVE emitida dende 1966 a 1968 e dirixida por Narciso Ibáñez Serrador, pertencente ao xénero de terror e contou con capítulos tan suxerentes como La pesadilla, La zarpa, La alarma ou El Vidente. Tivo logo unha continuidade noutra serie titulada “Historias para pensar”, conxunto de relatos, desta volta máis profundos e intelectuais, que tamén acadou un gran éxito de audiencia.

Hai catro anos paroume na rúa un funcionario municipal para preguntarme se lembraba de cando foran doadas ao concello as escolas construídas pola Unión Barcalesa da Habana, pois precisaban saber a data exacta. A miña contestación foi pronta e escueta: Mira no Libro de Actas do ano 1993, alí está. Respostoume que non era posible porque o Libro que contén as actas das sesións plenarias dende finais do 1989 ata maio do 1995 roubárano e xa a Secretaria puxera a correspondente denuncia no Xulgado. Eses libros, resposteille, estiveron sempre nun armario pechado da Secretaría, pero non hai problema, cando deixei o cargo no Concello pedinlle ao Secretario si me podía dar unha copia das actas da Comisión de Goberno e do Pleno dos doce anos na Alcaldía e entregaoumas en catro archivadores. Ao chegar á casa, consúltoas.

A miña sorpresa foi maior cando cheguei á casa para consultar o arquivador coas actas correspondentes a esas datas e non estaban. E non se trataba dun simple cambio de lugar, dos catro arquivadores, só quedaban tres, o cuarto- cos acordos plenarios- desaparecera. Ata hoxe.

HISTORIAS PARA PENSAR

Hai uns días chamáronme das oficinas municipais porque aparecera  nunha carpeta, dentro dun armario, unha serie de actas plenarias sen encadernar, en follas correspondentes aos anos en cuestión (1989-1995), para proceder á súa sinatura. Achegueime ata a casa do Concello na compaña do que fóra primeiro tenente de alcalde nesa altura e, efectivamente, alí habia un lote de actas, en follas soltas numeradas e sen sinatura que, lixeiramente, revisamos.

Na entrevista coa señora Secretaria pedímoslle que solicitara copia deses documentos á Subdelegación do Goberno ou á Consellería de Presidencia, a onde se remitían puntualmente logo de cada sesión, debidamente asinadas polo Secretario e o Alcalde, coa finalidade de repoñer o Libro e tamén cotexalas coas aparecidas na citada carpeta, pois nunha primeira revisión aparecía o acordo da Contratación dan Normas de Planeamento Urbanístico parcialmente tachado. E aínda que ela o descoñecía, a falsificación de acordos non era unha novidade:

O 27 de marzo de 1985 o Pleno da Corporación no punto 5º da Orde do Día, por unanimidade, e despois do informe da Comisión Investigadora formada por representantes dos grupos políticos acordou exercitar toda clase de accións legais pola  falsidade dun acordo plenario que recollía un pequeno párrafo engadido e nun punto alleo a ese asunto, polo que se procedía á venda de tres vivendas de titularidade municipal, párrafo que non figuraba no borrador asinado polos concelleiros e sí no Libro de Actas. Tamén se procediu á lectura do informe da comparecencia dos membros da corporación anterior que manifestaron non ter tomado dito acordo. Pasados cinco anos, o Xulgado, que non fixera ningún trámite nin tomara decisión algunha, comunicou que o asunto quedaba prescrito e as vivendas deixaron de ser de titularidade municipal.

Quedamos á espera a ver que novidades nos depara esta nova historia se é que as actas orixinais chegan ao concello e poden ser cotexadas coas apócrifas, de recente aparición.

TODOS OS 17 DE MAIO

Suso Vaamonde coas alumnas do C.P. de Santa Comba

Dende o ano 1963, coincidindo co centenario da primeira edición de Cantares Galegos de Rosalía Castro, cada 17 de maio celébrase o Día das Letras Galegas. É a festa da Lingua e da Cultura que este ano está adicada ao escritor Carlos Casares.

O 17 de maio de 1978 os membros da Asociación Cultural Afonso Eáns celebramos en Negreira a entrega de premios do Concurso de Contos en galego, no Cine Gran Vía. Participaban alumnos e profesores dos colexios públicos da contorna, co patrocinio da Obra Cultural de Caixa Galicia.

Daquela, o galego non formaba parte do Ensino pero no Coléxio Público de Santa Comba xa se puxera en marcha un programa escolar na lingua nai que presentamos, xunto co mestre Xabier Garrote, á Inspeccción Técnica de Educación e que, logo da súa aprobación foi apoiado polo Director do centro e os demáis mestres compañeiros. O galego era a língua materna e nela empezaron a ser escolarizados dous grupos de rapaces. Cunha programación innovadora que incluía entre outras disciplinas a Música (Javier foi o fundador da Escola de Gaitas de Ortigueira e do Festival do Mundo Celta) e a Educación Sexual con todo o material didáctico elaborado por nós. Unha experiencia moi enriquecedora para todos.

Aquel ano acudimos ó festival de Negreira en varios autocares para presenciar a actuación do cantante Suso Vaamonde. As nosas alumnas subiron ao escenario acómpañándoo nas súas cancións, mentres os que estaban entre o público facían coro, porque as sabían todas, todiñas...: dende “Galicia docemente está ollando ao mar “ ata O Cuco , pasando polas que tiñan as letras de Rosalía, Curros ou Añón. Na clase de Música aprendían a entoar con elas. Anos despois nunha viaxe en avión dende Madrid coincidín no asento á beira de Suso Vaamonde, quen me lembraba con moito agarimo aquela actuación e a sorpresa de que os nenos souberan as súas cancións.

Na fotografía están cantando na compaña da Secretaria da A. Cultural, Maria Rosa Silva, e entre o público centos de rapaces coas bandeiriñas galegas feitas de papel.

Hoxe aqueles nenos e nenas xa teñen fillos e algunhas netos, pero estou seguro que aínda se lembran con agarimo daquel fermoso Día das Letras Galegas no que tanto disfrutamos. 

Cine Gran Vía- NEGREIRA. 17 de maio de 1978

REFOXOS

Os recordos compartidos son un elemento vivencial aos que o río da vida dalles un aire nostálxico que nos conmove. Onte camiñaba de vagariño pola beira do río e pareime na Balsa, a nosa, onde de novos disfrutábamos do sol do verán e convivíamos apaciblemente. Nese tramo fluvial había tres muros que atravesaban o cauce embalsando a auga para desviala polas canles dos muíños que logo facían mover os rodicios: O de Garrido, que aínda se conserva intacto e podemos admirar pola súa fermosa cascada; o de Vilachán, que desviaba a auga para o que aínda se conserva e o de Refoxos, xa parcialmente esbarroncado, para outro que había na marxe dereita do cauce e que está en ruinas. Os tres levaban o nome dos respectivos muíños.

Naquel lugar apacible de auga embalsada aprendemos a nadar e a convivir por nós mesmos, ollando como facían os mellores e pelexar contra a auga, tragando a que fose preciso, ata que, pouco a pouco, te mantiñas a flote entre os berros de ánimo dos amigos. Que pracer bucear entre as augas xélidas ante o silenzo das troitas, paradas sobre os seixos e as areas do fondo, que ollaban con pasmo aos intrusos que ousaban entrar no seu mundo! Malia os centos de rapaces que durante xeracións aprenderon a nadar naquelas augas, non se recorda percance algún, pois a prudencia era o acordo implícito da confianza dos pais, que acompañaban a nosa autonomía dende lonxe. Logo os máis atrevidos pasaron a facelo no Tambre.

Pero foi a chegada da modernidade e o nomeamento dun alcalde, Antonio García Abeijón, baixo cuxo mandato foi construida a piscina pública no que era Coto Escolar. A instalación estaba dotada incluso de trampolíns dende onde os máis arriscados locían a súa valentía mergullandose de cabeza ou do que cadrase. A partires daquela a Balsa de Refoxos foi quedando pouco a pouco no esquecemento, vivindo na memoria dos menos novos.

Daquela liberdade de xogos da que gozabamos os rapaces pasouse a unha sobreprotección física e psicolóxica que chegou até o alfombrado do chan nos lugares de xogo, para que os meniños non se magoen cando caen e sempre coas nais e os pais pegados a eles, por se os precisan defender do empurrón doutro. O mesmo acontece coa sinrazón de darlles sempre por bo todo o que fan, non contradecilos ou poñerlles límites cos demais.

A integración dos nenos na escola é o primeiro paso para aprender a convivir en sociedade e transformarse en adultos que saiban vivir en libertade, para empezar a socializarse e entender que os dereitos das persoas acaban onde comenzan os dos demáis. Os alumnos non se escolarizan só para instruirse nas materias curriculares, pois os centros educativos, como o seu nome indica, teñen tamén outra importante función que é a de educar a través da convivencia e da adquisición de coñecementos.

Agora o río é un lugar de paseo, esparcimento e de evocación de recordos das historias xuveniles na balsa de Refoxos. Tamén  a posibilidade de disfrutar  da frondosa contorna pola que discorre o paseo fluvial.

AURELIO AURELIANO

                                                           Santa Eulalia de Logrosa                     (J.M.L.T.)     

Aurelio foi un persoaxe que viviu en Logrosa (Negreira) alá polo século IV. A agricultura debeu ser o seu medio de vida, traballo duro como correspondía aos estratos inferiores da sociedade, pois en Roma non todo era esplendor. Admiramos en Pompeia as domus e a forma de vida dos patricios, pero eran só unha minoría, o resto da sociedade vivía con moitos menos recursos.

Morreu Aurelius Aurelianus non moi novo, aos 36 anos. A esperanza de vida nesa altura era de trinta, debido ás condicións dos traballos e ás enfermidades que, segundo as invertigacións feitas sobre restos humanos atopados nas excavacións, eran maioritarias a artritis e o cancro de osos. Esa cifra  non se superou en España ata finais do século XIX.

A esperanza de vida é a idade media da morte,  non a da poboación máis lonxeva, condicionada pola alimentación, as epidemias ou os conflictos sociais. Na época romana víase disminuida pola intensa mortandade da poboación menor de quince anos. Tómase como un importante indicador do benestar social. A partires da Revolución Industrial aumentou de xeito espectacular pola mellora dos hábitos hixiénicos, como o lavado das mans, a depuración das augas e a rede de sumidoiros pero sobre todo pola evolución da Medicina e as campañas de vacunación. Na actualidade a media mundial está en 67 anos.

No libro A flor da figueira, falando dunha muller coetánea de Aurelianus que tamén morou en Logrosa, Aebura Cilena, contaba que as igrexas consagradas a Santa Eulalia, que foi vítima de martirio na capital da Lusitania, Emerita Augusta (Mérida), estaban situadas sobre antigos cimiterios romanos, por iso foi que no de Santa Eulalia de Logrosa foron atopadas varias estelas funerarias, entre elas a de Aurelius Aurelianus (1). O mesmo aconteceu coas tumbas de épocas posteriores, como un sarcófago medieval aparecido a finais da década dos cincuenta do pasado século, co gallo do acondicionamento da estrada de acceso á aldea. Ata alí nos desprazamos os veciños e o daquela alcalde, José Abeijón, para observar o achádego, que causara gran expectación.

A estela funeraria, como corresponde, está consagrada aos deuses Manes, que eran os protectores do defunto e da súa sepultura. A inscrición aínda permite ler: D (is) M (ani) b(us) Aureli (us) Aurelianus annorun XXXVI : (Consagrada) ós Deuses Manes (aquí xaz) Aurelius Aurelianus de 36 anos.

Que a terra lle sexa lixeira (STTL), como se decía no antigo Imperio, que equivale á locución cristiana“ Requiescat in pace” o que sería o actual DEP.




(1) Museo do Pobo Galego - Santiago de Compostela.

ME SALE DEL ALMA !

Quen queira cantar á Terra

dunha maneira atinada,

que se vaia lonxe dela

xa verá como lle canta.

                J.Rodríguez

Joseito da Revisora era o nome que lle daban os seus amigos de infancia a José Rodríguez Rodríguez. Dunha familia de oito irmáns, os dous maiores naceron na cidade de Holguín (Cuba) onde os seus pais estaban emigrados. Como a moitos outros galegos a José tamén lle tocou o triste destino da emigración, despois de pasar a súa infancia en Negreira na casa familiar onde súa nai, a Señora Francisca, dedicou moitísimos anos ao ensino na compaña das súas fillas, Purita e Sofía.

José era unha persoa sensible que empezou a escribir dende que tiña dez anos, segundo dicía porque tiña necesidade de exteriorizar os seus sentimentos e os poemas saíanlle da alma. Emigrou a Bos Aires no ano 1950 e deixou unha ampla obra poética chea de sentimento e morriña, que se manifesta ao longo de toda ela. Confésábase un defensor da rima : No suenan muy bien los versos / sin rima que los sostengan / ave de alas recortadas / quiere volar y no vuela.

Durante a súa visita a Negreira compartimos moitas horas de conversas nas que, ademáis de falar da súa infancia, lembraba a a influencia que tivo nel o seu mestre D. Juan Garrido e da necesidade de volcar o seu silencio interior. Influído dende moi pequeño pola lectura dos poetas casteláns e galegos como Campoamor, Becquer, Rosalía ou Curros.

A súa obra inédita está recollida en dez libros de poesía castelán e cinco en galego e, ademais, seis en prosa. No seu corazón e na súa memoria sempre estivo presente o pobo no que pasou a súa infancia e xuventude.

José cantou a poetas como Pondal, Rosalía ou Miguel Hernández :

….

Recordando al fiel pastor

No expreso los campos lloran,

No digo los montes tiemblan,

Esta congoja es más honda...

Por la idea perseguida

Sin hallar misericordia;

Era la carne del pueblo

Que sufría sin derrota

En la sangre varonil

Acorralada en la sombra.

…....

Casa natal de José Rodríguez

A NEGREIRA

Suman anos distanciados con recordos

En ausencia do meu pobo máis amado,

Coas ledicias que se alonxan e non perdo,

Ti ,Negreira, si que fires sen horario.

A beldá que recibimos soio invita

A un soño moi enxebre; e soñarán

Tantos fillos, teus piñeiros que dormitan

E os campos con un verde cal imán.

Brotarán nos nosos vales matizados

De herbas, flores e tamén fecundidá;

E os ventos que son castos e aromados

acompáñante con solidaridá.

Que de veces ese sol alumiando

Cos seus raios teus fogares bicaría,

E dos vidros alfombrando os interiores

O haber da evocadora poesía.

Xa brindaron en bandadas mañanceiras

Tantos cantos entre merlos e gorriós,

E nas casas as fermosas anduriñas

Cos sus niños alegraron teus balcóns.

Arrabaldos moi humildes que eu lles canto,

Como Campos e o pretiño Vilachán,

E agochada Negreiroa enfeitizada

Arredada deses ríos que se van...

Rodeándote Logrosa coa Chancela,

Con Fontán a carballeira, e piñeiraes

Que se estenden alongadas e te velan

ternamente polas veigas e fogares.

O castelo de Varela silencioso

Que rendido polos anos...Cantos son

os recordos dese Tambre rumoroso

E os soños de ese Pazo do Cotón!

Sobre todo as tres cruces que se erguen

Elevando o teu reflexo celestial;

de Logrosa, a capela bela e santa

Coa añosa cruz do templo parroquial.

Dendes neno coas memorias arrodéome

Cariñoso te relembro permanente

E no claro da miña alma eres desexo..

Si, Negreira, serei teu eternamente.

( Do Libro Terceiro: Homes e Terra - 31 de xaneiro de 1941)

EPIGRAMA-nº 7

Caeu no río de cu

Manueliña do Rueiro

E dille Pedro ao pasar

por alí un pouco serio:

-Antes lavábase a cara,

Como cambiaron os tempos!

Curros Enríquez

JOSÉ DEBUXANTE

Os debuxos de José Rodríguez están no Centro Galego de Bos Aires; no Concello de Negreira, onde deixou un de Castelao asinado por el; nos domicilios dos seus amigos e familiares. Rosalía, Curros Enríquez, Ramón Cabanillas e outros importantes poetas galegos tamén saíron do lápiz de José para quedar inmortalizados en fermosos retratos. A poesía, a talla, o debuxo e o teatro, foron as súas afeccións. 

 

O desexo de José Rodríguez Rodríguez era vir morrer ao seu pobo, pero esa ilusión non se cumpriu pois o 29 de novembro do ano 2013, finou na cidade de Bos Aires onde residía.Pero segue vivo na súa abondosa obra literaria, no recordo dos seus familiares de aquí e de acolá e dos amigos que tivemos a honra de coñecelo.