NOTICIAS DA HABANA: 3 de novembro de 1907

O día tres de novembro de 1907, varios barcaleses xuntáronse na casa situada na rúa Bernaza nº 43 da cidade da Habana, propiedade do D. Romualdo Negreira que a puxo a súa disposición e acordaron convocar a todos os irmáns residentes na cidade co fin de expoñerlles o seu laudable propósito.

                                                                  Foto L.T. Museo do Pobo Galego

                    

ACTA FUNDACIONAL

                       

En la ciudad de La Habana a los tres días del mes de noviembre del año 1907 reuniéronse en sesión que más tarde resultó preparatoria algunos hijos de la parroquia o Valle de Barcala, Galicia, España, para deliberar acrca de los beneficios que podían proporcionar a los naturales de allí la fundación de una sociedad con el objeto de fundar una escuela en el punto más céntrico de Barcala, escuela en la que se proporcionará educación e instrucción a la niñez y juventud de ambos sexos.

La educación e instrucción que actualmente se le proporciona por el Estado en aquellos lugares, después de ser escasa es por demás defectuosa y teniendo este mal en cuenta, los reunidos declaran considerar un deber dictado por la conciencia dedicar sus esfuerzos y cooperar a la aminoración de este mal que obstruye el engrandecimiento de aquellas parroquias y lugares al par del de sus hijos.

Este mal manifiéstase a la vista de nosotros porque somos parte integrante de la emigración que de aquellos pueblos sale a las américas y ya en éstas, libres desgraciadamente de la protección y el amparo de la casa paterna y muchas veces de familiares, comienza nuestra vida azarosa, pues, careciendo de dotes de instrucción e ilustración y careciendo a la vez de un oficio, profesión o arte, por la edad muchas veces y otras por falta de los conocimientos de la escuela, por nuestra subsistencia y nuestra vida tenemos por fuerza que adaptarnos a aquellos trabajos que por ser más fáciles de conocer y aprender son los que menos se consideran y más mal se retribuyen, debido a la gran cantidad que afluye a dichas ocupaciones por la misma causa que nosotros lo hacemos.

Con este empeño, evitaremos o aminoraremos el mal que dejamos trazado a grandes rasgos y haremos por engrandecer el bien en el corazón de todos aquellos que con esta obra tratamos de beneficiar para que, engrandezcan aquellas parroquias fértiles, engrandecidas por la cultura moral e intelectual de sus hijos.

Pueblos emancipados de la tutela de la ignorancia por los que progresivamente uncidos al carro de la ilustración puedan decir con Pelletán el mundo marcha.

Nosotros, los hijos de Barcala, que hemos transformado en colectividad un pensamiento, vamos a dar un paso más, tan necesario como urgente para el que se necesita la abnegación la que nosotros, los hoy reunidos contamos, y conducir hacia el fin la sagrada misión que la conciencia nos impone, a la cual no podemos sustraernos.

Conseguiremos lo que es de perentoria necesidad: guiar la juventud hacia el bien, para que ella sola, después de impregnados sus sentimientos de este bien obre con amor, defienda con razón el derecho y la justicia.

¡Cuantos cerebros por falta de ensanchamiento y modelación, siendo capaces por su mentalidad se ahogan en el abismo de las tinieblas!

Esto es lo que a todo trance deseamos desaparecer; sabemos que la enseñanza y educación es la base de todo progreso y toda moral en los pueblos y sabemos que los pueblos más ilustrados son los más grandes, los más felices, los que más pronto se acercan al futuro, preñado de dichas y lleno de placeres.

Quizá, para los faltos de experiencia en la lucha por la vida, sea pesimismo lo que los embargue ante el corto número que hoy nos congregamos, pero como la sabia experiencia nos dice que el mal nunca triunfa aunque logre prosperar en algunos ambientes, he aquí el cimiento de nustra obra, obra magna y altruista, á que únicamente están llamados los abnegados, para dar cima con su perseverancia, a todas las ideas justas, nobles y de amor; que a manera de crisol fundirá el bien, el amor, la justicia, en suma, el hombre consciente y libre de la irradiante sociedad del porvenir; que desecha el mal.

Después de una deliberación sobre la idea que había dado margen a aquella reunión, se cambian comparaciones, se acuerda elegir una comisión nominadora para que esta a su vez elija la comisión organizadora y redacción del proyecto de Reglamento recayendo la primera en los Sres. Miguel Pastoriza, Francisco Ferreiro y Manuel Suárez. Esta propone y son aceptados para formar la segunda los señores Romualdo Negreira, Severiano Capeáns, Manuel Baña, secundino Manteiga, José Leis, Manuel Castiñeiras y Miguel Pastoriza.

Y no habiendo más asuntos que tratar, hasta que la comisión nombrada presente los proyectos de organización y Reglamento se dio por terminada la reunión, en medio de un gran entusiasmo por parte de todos los congregados.

                                                   Habana, 3 de noviembre de 1907

                               El presidente                                                        El Secretario

                         Romualdo  Negreira                                                   Juan Riveiro

                   

(1)

Centro Galego da Habana

A Unión Barcalesa da Habana construiu as escolas de Covas, Seoane e Aro. Tres das 252 que según o profesor Vicente Peña Saavedra se repartiron polas parroquias e concellos de Galicia. Os galegos de hoxe continuamos a ser beneficiarios desa actitude solidaria e xenerosa dos nosos devanceiros.

Relación de socios existentes a 31 de diciembre de 1911

Parroquia de Negreira: Romualdo Negreira Josende, Manuel Suárez, Manuel Negreira Josende, Miguel Pastoriza, Ramón Pérez Moreiras, Manuel Rial Pastoriza, Manuel Baña Pose, José Suárez Patiño, José María Barbazán, Manuel González Suárez, Cipriano González Vidal, Catalina Pérez de Negreira, Jesús Suárez, José Suárez Mayo, Antonio Pais Antelo, Juan Suárez Mayo, Manuel Negreira Rey, Victor Suárez, José Negreira Rey, José Leis Hernández, Manuel Fernández Mayo, Manuel Negreira Dopazo, Manuel Leis Hernández, Francisco Rial, Antonio Rodríguez Fernández, Manuel Rey, Pedro Romarís, Manuel Suárez Calvo, Domingo Negreira Dopazo, José Martínez Negreira, Segundo Negreira Josende, Antonio Fernández, Benito Vieites Gómez, Constantino González Suárez, Juan Rodríguez Fernández, Juan Quiñoy Vigo, Modesta Gelis de Negreira.

Parroquia de Logrosa: Manuel Castiñeiras Redondo, Andrés Castiñeiras Redondo, Jesús Fernández Ferreiro, Victor Fernández Ferreiro, Jesús Ruso Alonso, Antonio Toscano, Francisco Mocelo, Celestino Tuñas, Antonio Luaña Suárez.

Parroquia de San Mamed de Monte: Domingo Fernández, Manuel Pérez Rey, Emilio Varela Raña, Generoso Vázquez Ramos, Antonio Antelo, Dionisio Alonso Alcalde.

Parroquia de S. Cipriano de Barcala: José Abelenda, Francisco Barreiro, José Forján García, José Forján Negreira, Constantino Ferreiro Calvo, Domingo Ferreiro Landeira, Jesús Fernández Ferreiro, José Levoráns Pereira, Cipriano Suárez.

Tenda de barcaleses na Habana

Parroquia de Santa María de Cobas: Manuel Gómez Suárez, Manuel Vázquez García, Manuel Fernández Vázquez. Constantino Currais, José Guzmán Mayo, Juan Liñares Gómez, Domingo Gómez Suárez, Domingo Barreiro, José García Cordeiro, Generoso Barbeira, José Gómez Mayo, Jesús Lueiro Gerpe, José Pensado Tourís, Antonio Gómez Suárez, Manuel Guzmán Manteiga, Juan Suárez Filgueiras, José Vázquez García.Jesús Guzmán Barca, Manuel Liñares Gómez, José Caamaño Barca, jesús mayo Tuñas, Concepción Villamarín de Guzmán,

Parroquia de San Juan de Barcala: Severiano Capeáns Riveiro, Juan Riveiro Barreiro, Secundino Capeáns Riveiro, Eduardo Riveiro Barreiro, Jesús Túñez Riveiro, Rosalino Pérez Mougán, Generoso Riveiro Barreiro, Manuel Riveiro, Julián Rodríguez Lorenzo, Salvador Villar Mayo, José Ferreiro García, Manuel Sanmartín Hermo, Manuel Gómez Núñez, Manuel Otero López, Luis García Rodríguez, Manuel Antelo Godón, Manuel Tuñas Riveiro, Ramón López Mayo, Manuel Riveiro Barreiro, Manuel Castro y Castro, José Leis Mayo, Manuel González Ramos, José Gerpe Lueiro, Manuel Ferro Capeáns, Manuel Castro Vilas, José Villar Mayo, Severino Caamaño Cobas, Camilo Villar Mayo, José Riveiro Capeáns, Manuel Pérez Mougán, José Capeáns Gerpe, Jesús Forján Freire, José Riveiro Barreiro, Manuel Villar Castro, José Pérez Mougán, Ramón Riveiro Barreiro, Valentín Tuñas, Jesús Gerpe Lueiro, José Mayo Vázquez, José Sanmartín Hermo, José Gilda Mosquera, Alfonso Braña Vilas, Angel Leis, Victoriano García Rodríguez.

Parroquia de Ordoeste: Isolino Rey, Francisco Almozara Muñiz, Ramón Agra Paredes, Baldomero Manteiga Rey, José Barreiro Rey, Daniel Sanmartín, Juan Barreiro Rey, Benigno Cobas Cantorna, Manuel Manteiga Rey, José Brenlla Suárez, Nicanor Otero Tomé, Antonio López López, Antonio Carballo.

Parroquia de La Baña: Jacinto Rodríguez, Jesús María Trillo, José Suárez Ramos, Daniel Ramos Antelo, Cristina Presno de Rodríguez, Alfonso Ramos Antelo, Manuel Ramos Antelo, Florindo Pereira Blanco, José Nieto, Manuel Agra Rodríguez.

Parroquia de Corneira: Antonio Otero, Manuel Ramos García, Manuel Pazos.

Parroquia de Landeira:José Casais Maceiras.

Parroquia de S. Martín de Broño: José Rey Barbeira, Jacobo López Trillo, Olivar Gorgal, Angel Caamaño, Ventura Barreiro Carballo, Francisco Moenlle Suárez, Manuel Ardións Patiño, Manuel Barbeira Rey, Antonio Cuns Vázquez, Enrique Ardións Tomé, Manuel Las Currais.

Parroquia de Aro: Juan Neo Pensado, Manuel Las Pais, Manuel Antiqueira, Juan Pérez Neo, José Fuentes Mira, José Lens Tuñas, José Tomé Sanmartín. Eliseo Sanmartín, José García Blanco, Pedro Pensado Pais, Francisco Malvárez, Angel Tuñas Gorgal,Victor Pereira Pensado, Salvador Antiqueira, Domingo Casal Rodríguez, José Barca Tomé, Francisco Mujico, Andrés Barca Suárez, Felipe Casais Cobas.

Parroquia de Zas: Benito Guerra, José Pena Villar, Francisco Casais, Celestino Gómez, José Teiga Rojo, Marcelino Pena Porto, Cipriano Mauri, José Pensado Liñares, José Cobas Nieto, Domingo Aboy, Cipriano Casavielle Negreira, Manuel Casavielle Negreira.

Parroquia de Gonte: Manuel Suárez Romero, José Rial Ortiz, José Suárez Rial, Andrés Ferreiro Romarís, Antonio Suárez Romero, Julián Porto Trillo, José Suárez Romero, Manuel Porto Guzmán.

Parroquia de Liñaio: Antonio García Romarís, Andrés Pérez.

Parroquia de Campelo: Angel Casal Rodríguez, Juan Pais Barbazán, José Pais Barbazán.

O Malecón habaneiro

Parroquia de Ons: Ricardo Tomé Vilas, Juan Porto Hombre, Domingo Ferreiro Ruso.

Parroquia de Portor:Francisco Abella, José María Abella, Constantino Abella, Manuel Campos Proupín.

Parroquia de Fiopáns: José María Turnes.

Parroquia de Trasmonte: Constantino Liñares Gándara.

Parroquia de Agrón: José Vidal Trigo, Julio Vidales.

Parroquia de Brión: Francisco Framil, Constantino Dopazo Sanín, Antonio Boullón.

Parroquia de Jallas: Domingo Blanco García.

Parroquia de La Riva: José Calvo Cancela.

Francisco Menéndez ( Natural de Asturias que contribuye generosamente con su valioso concurso, al en grandeccimiento de nuestra Sociedad) .

(2)

E outros moitos, que ata o día de hoxe formaron e forman parte da Unión Barcalesa da Habana.

Os que alí quedaron

CEN ANOS DEPOIS

Alcaldes de A Baña, Negreira, e Val do Dubra con directivos de Alén Mar e o Presidente da U. Barcalesa na celebración do seu centenario.

Barcaleses dos dous lados do mar celebran o Centenario-Foto El Correo Gallego

A Unión Barcalesa da Habana segue a manter o seu rumbo .

Manuel Rodríguez Barreiro actual Presidente

(1) Primeiro Libro de Actas da Unión Barcalesa.

(2) Memoria correspondiente a los años de 1908.1909,1910 y 1911de la Sociedad de Instrucción Unión Barcalesa.

A TABERNA DO CHOSCO

                                           Foto López Tuñas (1)

O avó tivo que marchar á Guerra de África porque a familia non xuntou os cartos da pasaxe ás Américas e no sorteo das quintas tocoulle, xunto con outro veciño da aldea, formar parte daquela tolería. Ferírono cando facía garda nun blocao e perdeu a vista do ollo dereito, por iso alcumárono O Chosco. Ese foi o nome que lle quedou ós restantes membros da familia. Daquela era así, cada casa tiña o alcume ou o nome que a distinguía das demais. Cando voltou abriu unha taberna onde se xuntaban cada xornada os homes da aldea.

Agora O Benito é quen a atende; abre pola mañá para que podan tomar a parva, a copa de caña antes do traballo, e polas noites xúntanse a parolar e beber o Ribeiro que saca das pipas de madeira e vai repartindo nas cuncas según lle van pedindo. Xoan da Nucha, O Xermán, Luis da Telleira e O Pego xogan ao dominó sentados na mesa e os demais xuntos no mostrador parolan ata que devagariño van marchando para as súas casas.

Chucho da Revolta é un home calado e mal encarado que toca o bombardino na Banda dos Neos. Sempre acaba nunha esquina onde fala co Benito.

-Alí brincábamos pola Rúa Escobar os rapaces, era a nena máis espelida da cidade, sempre rindo xuntos e eu de cando en vez traíalle algunha lambetada da nosa tenda. Fomos facéndonos mozos e viámonos todos os días. Aquela rapaza era coma a Virxe de Regla, alta, feitiña e co sorriso nos beizos....

-Cala dunha vez Chucho, cona, que xa estamos fartos de escoitarche decote esa leria! decíalle O Andrés. As cousas son como son e un non pode andar sempre remoendo coa mesma historia. Tés a túa casa,a túa familia e unha boa facenda, aínda non é dabondo? E respostaballe O Pego mentres batía a ficha contra a mesa :

- Non ves que é o viño? Cando leva catro ou cinco palomitas empeza de novo co mesmo conto..!

Minutos despois seguía coa voz máis queda: Todo se acabou cando o meu pai nos viu no Paseo do Prado, non ía permitir que o seu fillo casara cunha mulata. Sacou unha pasaxe e botoume para España. Cando o barco saía polo canal cara O Morro apoiado na baranda vina correr como unha tola polo Malecón berrando o meu nome. Xúroche Benito que pouco lle faltou para botarme ao mar e voltar con ela. Foi como se me estoupara o peito enchéndome todo o corpo de tristura.

Hai anos que Os Choscos pecharon a taberna e arranxaron a casa. Agora é o comedor onde Benito senta pra ver a televisión, ler o xornal que de cando en vez trae o seu fillo do Cotón e parolar coas súas netas cando chegan do colexio.

-Avó, dille a pequena, e que foi de Chucho da Revolta, xa non vive aquí...?

- Morreu hai uns anos, neniña. Cando os fillos marcharon da casa foi dúas veces a Cuba. Por Pepe do Ardeiro sóubose que andou preguntando, pero ninguén lle deu razón dela. Na segunda viaxe seica chegou ata a cidade de Holguín de onde viñeran os pais pero non a atopou. Pasou os últimos anos da súa vida sentado no banco da porta, apoiado no bastón e co cigarro colgado dos beizos. Sempre a ollada perdida polas rúas da Habana Vella, na percura da súa nenez.

(1) Museo do Pobo Galego

A PONTE VELLA

                                                                                      J.M.L.T.

Os milleiros de peregrinos que cada día pasan o Río Tambre pola Ponte Maceira no camiño de Compostela a Fisterra, páranse para admirar  un dos lugares máis fermosos de Galicia. Aquí conflúen os elementos característicos da Galicia rural : O río, a ponte e os muiños, os hórreos e os pombais, o pazo e a igrexa, envoltos nun marco natural que sorprende aos visitantes. Onte, un señor que viña en bicicleta dende Valencia preguntoume como se chamaba. Nós, dende sempre, coñecémolo como A Ponte Vella porque é das máís antigas que se conservan na comarca. Dicíame logo que lle apetecía quedarse para sempre, mentres outros moitos non paraban de tirar fotos e un grupo de mozos mergullábase nas augas do río, logo dun longo camiñar.

CANDO AS PEDRAS FALAN

Muíño de Ponte Maceira

Os escudos nobiliarios das fachadas dalgunhas vivendas lémbrannos o seu pasado señorial e os muíños que se sitúan nas dúas marxes do río a riqueza agrícola que se extraía das terras do seu entorno. Nun deles apréciase a estrela de cinco puntas, símbolo do Islam, a pedra procede do dintel dunha vivenda, unha pegada dos musulmáns nesta comarca. Pouco se ten escrito sobre os mudéxares (os que mantiveron as súas crenzas ata a conversión forzosa no século XVI) en Galicia ou os conversos (mouriscos) ben é certo que a súa estancia na nosa comunidade foi máis importante do que se pensa.

O historiador Carlos González Paz (1) recolle datos da presenza en territorio galaico dun importante grupo en tempos de Alfonso II (791-842) así como documentos nos mosteiros de Celanova, Sobrado dos Monxes, Oseira ou San Martiño Pinario de servos que eran identificados con termos que indican unha clara orixe étnica ou relixiosa: Mauro, Mouro, Nigro ou Mourelo, de onde proceden os actuais nomes e apelidos. Ponte Maceira pertencía ao mosteiro benedictino de Portor – Portus Odorii - hoxe igrexa parroquial, que dependía de San Paio de Antealtares en Compostela.

A estrela é similar á que aínda se conserva nunha vivenda do lugar de Frieiro, Castriz, no veciño Concello de Santa Comba, outra proba máis da comunidade musulmana nos concellos rurais onde, dende as primeiras décadas do século VIII ata os últimos anos do século XVI, eran case sempre campesiños dependentes.

Barcala e Ponte Maceira ( P. Macyras) son as únicas localidades da comarca que figuran no Mapa do Reino de Galicia elaborado en 1603 por F. Ojea para o Conde de Lemos e nunha das reformas provinciais no século XIX foi concello, o que nos confirma a importancia que sempre tivo este pequeno e singular núcleo que repousa nas beiras do río Tambre.

Escudo en Ponte Maceira

(1) Carlos A. González Paz . Sarracenos, Moros, Mudéjares en la Galicia Medieval- I.E.G.

LA TESIS DE NANCY

Contagiado por la reciente fiebre conspirativa de las tesis doctorales he tenido que echar mano de mi preferida para, despues de bastantes años, analizar de nuevo una de las más importantes de nuestra Literatura: La Tesis de Nancy, del escritor español Ramón J. Sender, Premio Nacional de Literatura (1953) y que como tantos otros tuvo que marcharse al exilio en donde falleció en 1982 (San Diego - USA) después de impartir la docencia como profesor de Literatura en varias universidades.

Nancy es una muchacha norteamericana que llega a Andalucía a elaborar su tesis doctoral sobre la cultura española, en una época en que este país vive anclado en sus tradiciones; se relaciona con los personajes más típicos y cuenta regularmente a su amiga Betsy, de Pensilvania, sus impresiones personales sobre las costumbres sociales, de una manera muy original, simplista y a veces tergiversada, siempre bajo el prisma de una chica pragmática y un poco despistada. Sus limitaciones linguísticas y la convivencia con expresiones que no figuran en el diccionario a las que da una interpretación “sui géneris” las llevan a unas conclusiones simpáticas y originales.

A los expertos en análisis de tesis no debiera faltarle este libro en su biblioteca porque además de reirse a carcajadas con su lectura, ayudaría a entender muchas actitudes del pasado que perviven, mientras se presume de modernidad, en nuestro ideario colectivo.

La Tesis de Nancy no creo que figure en los archivos de ninguna universidad, aunque seguro que en todas las bibliotecas de las facultades de Lengua y Literatura, y los otro cuatro libros de J. Sender sobre las andanzas de esta chica que alcanzó el grado de “Doctora en Gitanería”.

Pero en este berenjenal doctoral debiera recomendarse uno de los libros más importantes del mismo autor: REQUIEM POR UN CAMPESINO ESPAÑOL, una gran obra de la Literatura  cuya lectura sería un toque de atención sobre las más variadas frivolidades que se observan en el panorama político español. La historia de Paco el del Molino, que vive en un pueblecito aragonés, serviría para aclarar muchas cosas de nuestro pasado que a nadie dejaría indiferente.

                                              …. Lo buscaban en los montes,

                                              pero no lo han encontrado;

                                              a su casa iban con perros

                                              pa´que tomen el olfato;

                                              ya ventean, ya ventean

                                              las ropas viejas de Paco.

                                                                               J.M.L.T.

OS RELOXOS DE SOL EN NEGREIRA

Igrexa parroquial de Covas

Camiñar nas tardiñas de verán polo Paseo Fluvial de Negreira mentres o Sol proxecta as sombras dos abeneiros ao longo do río é todo un luxo, gozando do entorno e sorprendéndonos logo ao ver na fachada Sur da igrexa parroquial de Covas o fermoso reloxo de sol, limpo e restaurado co seu gnomon ou triángulo metálico brilante, perfectamente orientado. Lémbranos que durante séculos foi coa axuda das campás da igrexa quen regulaba a vida cotiá das xentes desa parroquia.

Foi o seu construtor o mestre canteiro Domingo de Fontenla, quen en 1730 restaurou as fachadas da igrexa parroquial. Facer un destes cadrantes solares, como tamén se lles chama, non era doado pois o ángulo inferior do triángulo rectángulo metálico ten que coincidir exactamente coa latitude xeografíca do lugar. Daquela non existían os GPS pero os coñecementos xeográficos eran dabondo para suplir a súa falta.

Cunha simple vara chantada en vertical coa axuda da plomada, a poder ser nos días dos equinocios de primaveira ou outono, íase marcando o extremo da sombra e no momento en que acadaba a mínima lonxitude uníase con un cordel o borde da mesma co extremo do pau. A amplitude do ángulo superior coincidía co raio de sol tanxente à punta do pau e ese ángulo era coincidente coa latitude do lugar e polo tanto do ángulo agudo inferior do gnomon.

Igrexa parroquial de Aro

No Concello de Negreira consérvanse polo menos oito reloxos de sol, na parroquia de Covas existen  dous máis no lugar de Trians, na que foi casa dos Robira e no hórreo do Mocelo, e nas igrexas parroquiais de Aro, Gonte e Xallas. Tamén  na parroquia de Portor, en edificios de Ponte Maceira e Saleiróns.

UN POUCO DE HISTORIA

Os primeiros reloxos de sol foron fabricados polos exipcios hai uns 3500 anos, dividiron a duración do movemento de traslación da Terra en 365 días e cada día en 24 períodos chamados horas. A través dos babilonios chegaron a Grecia e logo a Roma.

O historiador romano Plinio O Vello (século I) relata na súa Historia Natural como era o funcionamento do que o Emperador Augusto mandou colocar no Campo de Marte para marcar as horas pola sombra que proxectaba un obelisco de pedra.

HORA LOCAL, HORA LEGAL E HORA OFICIAL

Os reloxos solares marcan a hora local, a correspondente ao meridiano dese lugar, pero como cada lugar da Terra ten unha hora diferente, houbo necesidade de dividila en 24 fusos horarios cunha amplitude de 15 º sendo a hora de cada un deles a do meridiano central (hora legal).O punto de partida é sempre o Meriano 0º que en España era o de Madrid ata o ano 1970 que se adoptou o de Greenwich.

A hora oficial é a que rixe nun país ao marxe de pertencer a varios fusos horarios. En España as provincias de A Coruña e Pontevedra están situadas máis de 8º ao Oeste do meridiano de Grenwich pero a súa hora está sincronizada coa deste meridiano.

Durante o verán e o inverno veuse modificando o horario oficial en Europa para adaptalo as necesidades laborais. A UE propón agora que se manteña o horario oficial durante todo o ano.

Ponte Maceira

Os reloxos de sol foron durante algúns séculos unha axuda primordial para regular a vida diaria das persoas, forman parte do patrimonio arquitectónico e cultural, motivo suficiente para mantelos en perfecto estado.

Igrexa de Gonte

Igrexa de Xallas

(Fotografías do autor)

A FROUXEIRA

                                                                                 ( Foto López Tuñas)

La Naturaleza ha sido desde los tiempos más antiguos motivo de adoración para el ser humano. En las religiones primitivas ocupaba un lugar primordial de culto y aun hoy constituye el mayor disfrute para los sentidos. Galicia es prodiga en paisajes y lugares paradisíacos. Nuestras playas se encuentran entre las más bellas del planeta, por eso visitar A Frouxeira es todo un placer.

Nadie puede quedar indiferente ante el enorme arenal de tres mil quinientos metros de largo coronado por un sistema dunar móvil y una inmensa laguna fluvial de aguas claras, de mil setecientos metros de longitud y cincuenta de ancho, en la que conviven multitud de especies de aves y peces que constituyen la más variada fauna de los humedales. El entorno está muy cuidado por las distintas administraciones públicas que se esfuerzan en mantener impecable este hermoso espacio natural.

A lagoa

Ese día varios pintores (plural genérico) se esmeraban en reproducir en sus lienzos esta maravilla. Una de ellas, la de la foto, comentó que el Concello de Valdoviño había convocado un concurso de pintura y que los cuadros que no resultaran ganadores podrían ser adquiridos en la Casa de la Cultura. Interesante iniciativa porque servía también como complemento al paseo admirando los visitantes como los artistas reproducían en sus lienzos, con distintintos estilos, este milagro de la Naturaleza.

Con el paso de los años, la fotografía ha ido substituyendo a la pintura y como el arte de Picasso nunca ha sido una de mis especialidaes quiero dejar aquí un modesto recuerdo de esta visita tan gratificante que me permito recomendar a los que deseen seguir disfrutando de los maravillosos lugares que Galicia nos ofrece. Desde luego la Playa de A Frouxeira ocupa un lugar preferente entre los escogidos.

                                                                          ( J.M.L.T.)

OS CARTOS AO BANCO

Galicia é un dos poucos lugares de España no que en tempos pasados cada familia tiña o seu banco, o lugar onde se gardaban baixo chave os poucos cartos que o labrego podía xuntar coa venda dos produtos do campo ou os animais que quedaban logo do pago das rendas e os tributos. Xunto coa artesa e a hucha era o mobiliario máis importante da pequena casa rural.

A artesa de madeira con catro patas e tampa gardaba en salgadura a carne da matanza do porco que axudaba a completar a escasa dieta alimentaria que se adobaba no pote e a hucha as prendas de vestir para o domingo e os días de festa, o grao ou o pan.

Pero era o banco coas súas fechaduras quen protexía as moedas de cobre ou prata que se podían ir aforrando para unha necesidade, porque as de ouro xa sería moito falar, privilexio só dos donos dos pazos, dos mosteiros ou dalgunha casa vinculeira. Xunto coas banquetas, estaba na lareira e nel se sentaban os membros da familia, para xantar, quentarse nas noites de inverno a caron do lume e escoitar os contos dos máis vellos, sobre o lobo ou a Santa Compaña.

Os bancos con nome e apelidos das cidades e das vilas xa eran outra historia, negocios que nada tiñan que ver coas modestas economías dos labregos, caseiros ou caseteiros. Os fillos dalgúns, logo da volta de Cuba xa con fortuna,chegaron a ser banqueiros de sona.

Foi na parroquia de Cabalar onde atopei ao pé da igrexa baixo un alpendre este antiguo moble, como mostra do que foi a economía de subsistencia da maioría da poboación de Galicia en tempos non tan lonxanos e dos profundos cambios que  producíronse durante a penas un  século na nosa sociedade. Por eso non dubidei en fotografalo. En cada lugar da nosa terra atópanxe edificios e obxectos que nos están a falar da Historia dunha sociedade que a pesar dos atrancos soubo mellorar pouco a pouco as súas condicións de vida.

Atinada foi a decisión de quen acordou expoñer este importante elemento da casa labrega no fermoso adro da igrexa, lembrando a todos os que por alí pasan as esperanzas de futuro que se gardaban hai máis dun século ao pé das lereiras de tantas aldeas de Galicia.

IDEA

Que mellor lugar para tomar unhas ameixas ou unha tapiña de polbo que aquí nesta terraza frente ao peirao, dicía Martiño, mentres refrescaba o padal cun grolo de albariño fresco. Agora, como ves, os máis novos xa van cambiando as dornas polas planeadoras. Chegan coa carga de navallas, ameixas ou percebes, baixan o coche pola rampa e cun acelerón montan as planeadoras no remolque e marchan con elas para a casa. A min, coma outros, o que máis me gusta é a dorna. Ahí as tés, dicía, pintadiñas e mariñeiras, como rapazas novas, repousando tranquilamente ollando ao mar.

Todas as rochas ao longo da ría teñen o seu nome, seguiu, o mesmo que as leiras do interior, para saber o lugar onde imos traballar, por eso este establecemento chámase Café Bar Vicanso, o nome da gran rocha que quedou tapada pola construcción da nova lonxa. É importante que os mozos sigan conservando este modelo tradicional de embarcacións, que durante séculos foron a nosa vida. Entra e mira que foto tan fermosa hai no comedor. Coa velame despregada como as ás dunha gueivota surcando a ría.

A señora non me dou tempo: Si quere, díxome, cóntolle a historia desa fotografía, mentres ollaba para ela. Pero si é de ManuelFerrol !! manifesteille sorprendido. Si, hai anos que o meu fillo, logo de vela nunha exposición en Ribeira veu correndo á casa: Papá, hai que mercar a foto do avó que está na exposición! E mercámola. Ferrol veu en persoa ao noso bar e agasallounos esoutra onde se ve tamén ao pai do meu home na dorna. Era un gran fotógrafo que naceu no faro de Cabo Vilán e por iso o seu amor polo mar. Tamén moi preocupado polos problemas sociais, as súas reportaxes sobre a emigración seguro que as coñece.

O pai do meu home, era moi traballador e intelixente. A quen senón a el se  lle podía ocurrir bautizar a dorna co nome de IDEA, ese acto de entendemento que é a representación mental dunha cousa? O traballo no mar foille sempre moi duro pero moito máis hai anos. Foi moita a xente que deixou a vida entre as augas da ría, esta parroquia naceu para que as mulleres de eiquí tiveran onde rezar polos seus homes.

A maioría dos nosos antepasados vivían na Illa de Sálvora e tiveron que abandonala porque lles ofreceron terras e barcos, malia que xa vivía xente neste lado. Ten que visitar o porto fenicio, dos máis antigos de Galicia. Navegaban por estas costas na percura de estaño para facer o bronce e tamén para comerciar con outros materiais.

Non o viches aínda..? presunta Martiño; agora tomamos as tapas con calma e ao rematar damos un paseo. Tamén poderedes ollar a Illa de Sálvora dende máis preto.

E alá fomos, nun paseo que pagou a pena.

Porto fenicio de Aguiño ( Ribeira)

OS ARCOS DO COTÓN ESTÁN DE CUMPLE

Os Arcos do Cotón é a construcción máis singular da Vila de Negreira, forman parte do Pazo do mesmo nome e cumpren neste mes de xuño 280 anos. Son os que lle dan ese aspecto monumental ao edificio señorial e o diferencian dos outros que se extenden pola xeografía galega.

O século XVIII comparte en Galicia un periodo de incremento da producción agraria ocasionado pola roturación de novas terras, a introducción de especies procedentes de América, coma o millo, ou o uso do toxo para o estercado das leiras, que deron lugar a un excedente agrario que, ademáis de mellorar a alimentación dos labregos, incrementou a percepción das rendas das terras aforadas pola Igrexa e os fidalgos, xenerando obras nos templos, pazos e cidades e ocupando a milleiros de canteiros en novas construccións e na mellora das xa existentes. Tamén á creación de feiras que deron lugar a aparición de núcleos de poboación.

A parroquia de Negreira que no ano 1024 o rei Afonso V doara ao señorío de Compostela: “... in territorio célticos ripa Tamaris, Sanctum Iulianum de Nigraria”, ao que pagaba as rendas, estaba formada polos lugares de Negreira, ao pé da igrexa parroquial, Negreiroa, Concheiros, Vilachán de Arriba, Vilachán de Abaixo e Campos. Dende o século XIV o Pazo do Cotón era a residencia señorial, situada na marxen esquerda do Río Barcala.

                           ( Cándido Pazos)

D.Gregorio Agustín de Luaces Saavedra e Mariño de Lobeira herdou a propiedade dos seus pais Fernando de Luaces e Inés Saavedra Bengolea e Mariño de Lobeira. Rexedor perpétuo da cidade de A Coruña e Deputado xeral do Reino decidiu unilo mediante un salón con arcos sobre o Camiño Real, coa capela que estaba a construir sobre a xa consagrada a S. Mauro, para dedicala ao culto deste santo e da Virxe do Carme que se veneraba na existente no camiño que moito despois sería a rúa deste nome e da que obtivo a súa fundación en 1715.

Foi o seu administrador D. Francisco de Santos, veciño de Santiago, o encargado de contratar as obras, logo de pedir os planos a don Domingo López Novoa, ao mestre canteiro Domingo de Fontenla, natural de Cuntis, ao que se lle pagaría 20 reais de vellón por braza de parede encargándose el de arrincar a pedra pero poñéndolla a pé de obra o mesmo que o barro e o cal e facilitándolle tamén a madeira para as estadas e acimbras dos arcos. Domingo xa era coñecido na comarca pois no 1730 fora o encargado de reformar e ampliar a igrexa parroqial de Santa María de Covas.

Máis dun cento de canteiros traballaron arreo na canteira da ladeira Sur do Pazo, á beira do Barcala, transformado a rocha en bloques e conformando o longo salón que sobre os arcos une a edificación señorial coa tribuna da nova igrexa. As obras foron rematadas en xuño de 1738 para admiración dos veciños da parroquia e de todos os que por alí pasaban.

Pero a morte do D. Gregorio Agustín impediu o remate da Capela quedando sen facer a bóveda, sustituída por un artesonado de madeira pola orde da irmá e herdeira do señorío Dona. Francisca de Paula, veciña da cidade de Pontevedra. A actual, de cemento e ladrillo, fíxose arredor do 1949 sendo Victoriano Fabeiro señor do Pazo.

Co paso dos anos e pola feira que se viña celebrando dende 1717, as pequenas edificacións que empezaron a construirse arredor da casa señorial, foron o berce da que pasaría a ser Vila do Cotón que acabou asumindo o nome da capital parroquial, Negreira.

O Pazo do Cotón é o monumento máis importante e característico da actual capital municipal e cabeza de partido xudicial do mesmo nome.

Hoxe son milleiros de peregrinos de toda Europa os que pasan polo Camiño de Fisterra e fican admirados baixo a sombra e maxestuoxidade do Salón dos Arcos que se extende sobre a Carreira de San Mauro.

Blasón dos Mariño de Lobeira

 FONTES DOCUMENTAIS:

- Tumbo A - Catedral de Santiago de Compostela.

- Galicia Artística en el siglo XVIII y mitad del XIX-José Couselo Bouzas

- El Arte en el Valle de Barcala- J. Cardeso Liñares.

- Códice Calixtino en los Caminos de Santiago-Cándido Pazos.

- Arquivo Concello de Negreira

NO DÍA DAS LETRAS GALEGAS-1984

Dábanse bico-las pombas,

voaban as anduriñas

xogaba o vento c´os as herbas,

pobradas de margaridas

y as lavandeiras cantaban

mentra-la fonte corría.

…..

                         Rosalía de Castro

Aquela mañá do 17 de maio de 1984 todos puidemos admirar os fermosos murais cos que o alumnado do Colexio Público de O Coto decorou o peche do Centro ao longo da Rúa Rosalía de Castro, para conmemorar o Día das Letras Galegas. Foran dous días de intenso traballo pero deixaron a súa pegada ao longo dos anos, lanzando a mensaxe aos que por alí pasaban.

A Real Academia Galega declarou en 1963 a homenaxe aos escritores que destacaran na creación literaria e no apoio e a difusión da Lingua Galega, elixindo esta data do 17 de maio, aniversario da publicación en Vigo de Cantares Gallegos, de Rosalía de Castro, primeira escritora a quen se lle adicou esta conmemoración.

Pero é tamén a festa da Lingua pois é esa a manifestación senlleira da Cultura dunha comunidade, dun xeito de ser e de vivir, froito de séculos de Historia, na que funde as súas raices para tomar a sabia vizosa que fai que un pobo medre e se expanda entrando na modernidade, co fin de acadar a meirande cota de benestar dos seus membros. As linguas son un dos maiores patrimonios culturais da sociedade, deben convivir entre elas compartindo verbas e expresións o que contribúe ao seu enriquecemento. Chega botar unha ollada ao Diccionario da Real Academia Española de La Lengua para constatar que unhas 4.000 palabras árabes figuran nel como vocablos, dende albañil, azulejo ou baldosa ata azucar, arroz ou zanahoria, pasando polo alcohol, jarabe ou alambique. Moitas delas tamén incorporadas á lingua galega. E non foron froito da presión exercida por ese pobo senón porque convivían entre si cristiáns, musulmáns e xudeos e había que entenderse.

O poeta Ardeiro falando na inauguración da Rúa Castelao

O soleado 17 de maio de 1984 os alumnos dos centros públicos e privados do Concello participaron en tódolos actos que se foron desenvolvendo nesa xornada. Primeiro a Inauguración da Rúa de Castelao que por acordo plenario pasaba de ser a prolongación da Rúa do Carmen a recordar ao insigne rianxeiro. O acto contou coa asistencia das autoridades, persoeiros do mundo da cultura, asociacións comarcais e veciños .

Logo, no Parque do Coto, tivo lugar o Festival da Asociación Cultural Afonso Eáns na que se fixo entrega de premios aos rapaces e rapazas gañadores do Concurso de Contos dese ano, que foi amenizado por un grupo floklórico da localidade e a Rondalla do Colexio de Brión.

Ao ser a data un día lectivo, máis de mil rapaces participaron nos actos.