miércoles, 18 de octubre de 2023

1903 : EL REPATRIADO

 


Por la mañana del 1º se junio de 1903, las casas del pueblo estaban en silencio, desiertos los balcones y las colgaduras que los adornaban se movían sacudidas por el viento. Cien atronadores estampidos ensordecieron el espacio y las campanas repicaron con prisa. Se había concluído la misa, que admirablemente cantaran voces de la orquesta de la Catedral de Santiago y de la capilla de San Mauro, profusamente engalanada, salía la procesión.

Aparecen en la Alameda de los Arcos los cabezudos, seguidos de una gaita del país y luego las imágenes del Niño Dios, San Antonio, San Julián ; tras el estandarte de la Asociación (cuya vara conducía D. Jesús Caamaño y de las cintas D. Jesús Mariño y D. Romualdo Negreira); el de las Hijas de María (que llevaban las jóvenes Luisa Teijeiro, Ascensión y Josefa Caamaño), más la imagen de la Inmaculada, con una corte de honor formada por las vellas damas de esta villa.

Cerrando la procesión, el Ayuntamiento, presidido por el Alcalde que daba la derecha al Capitán de la Guardia Civil y la izquierda al teniente de la Línea....y allí entre el sinnúmero de personas que tornaban tras la procesión por la Carrera de San Mauro, bajo los gallardetes que agitaba el aire, iba él, el repatriado que sobre el penco bajaba el día anterior la pendiente que serpentea por entre los rumorosos pinares; descubierta la cabeza, henchidos de llanto los ojos, que se negaban a creer que aquella fuese Negreira, la de vida tranquila, monótona y cubierto de aromáticas hojas de las flores que á la Inmaculada arrojaron de los balcones...Las flores con que la pequeña patria lo coronaba en prueba del agradecimiento con que premiaba el sacrificio que se imponía allende de los mares para enviar la cantidad con que contribuía a la realización de los meritorios fines de la SOCIEDAD SAN MAURO.

Las mismas flores que en un pequeño relicario guarda con veneración, como recuerdo de su llegada al hogar sagrado, y que tantas veces besó cuando en famélico potro subía la pedregosa cuesta en dirección a la ennegrecida casuca de sus anhelos, a la casa de sus mayores.

Las mismas flores que hoy contempla con fruición al hacer memoria de aquella iluminación, aquellos fuegos, de aquella música, de aquel baile, de aquella misa solemne, de aquella procesión... ..¡del goce inefable que le proporcionó la Asociación San Mauro de la que es ferviente apasionado!


...

El progreso y la cultura no se detienen en su marcha, y los pueblos que no se ayudan de los elementos de vida que para adelantar en sí tienen, quedan atrás, cubiertos con el velo del olvido.

                           José Reino Caamaño

 Boletín de la Sociedad San Mauro nº 1

            Negreira ,15 de marzo de 1904



jueves, 20 de julio de 2023

NO COTO: Curso 1962/63

 


Ben colocadiños de dez en dez e baixo o sorriso do seu mestre, Manuel Romero, pousaron para a posteridade, eles que cada día enchían de ledicia ás rúas da Vila de Negreira para logo, como homiños, centrarse no traballo cotián. Eran alumnos das Escolas Graduadas do Coto, seis unidades ao cargo de tres mestres e tres mestras, daquela “los niños con los niños y las niñas con las niñas”. Hoxe son xa persoas maiores aos que lles agradará verse de pequenos e lembrar os momentos que pasaron cos seus compañeiros e algúns, probablemente, trataredes de identificar e comentar coas vosas familias as anécdotas vividas con aqueles amigos da escola.

Manuel Romero Mengotti gardaba este documento gráfico que me chegou a través de Isabel del Río Negreira. Adicou toda a súa vida ao ensino; foi Mestre Nacional, Pedagogo, Decano do Colexio de Doutores e Licenciados en Filosofía e Letras e tamén escritor, a quen tiven ao honra de saudar na última presentación do seu libro, El Defensor. Faloume de que exercera o Maxisterio en Negreira, atendendo ademáis dos alumnos da súa clase aos outros do mestre Manuel Abella, que estaba con baixa médica, por iso na foto figuran os de ámbalas dúas escolas.

Manuel é fillo de Gonzalo Romero que foi o defensor dos acusados da comarca de Compostela no Consello de Guerra a que foron sometidos en 1936 polas súas ideas e o seu compromiso coa Democracia, veciños de Negreira, Ordes, Curtis, Arzúa, Muros, Porto do Son...

                                                                          


As Escolas Graduadas do Coto foron unha novidade para o Ensino daquela época pois o alumnado que estaba en distintos locais agrupados segundo o seu lugar de procedencia foi organizado en cursos  pola idade dos nenos e nenas. No que antes fora a Robleda do Cotón  ubicáronse os tres bloques de edificios que durante anos, ata que foi construído o Colexio Público actual, preparou a centos de rapaces e rapazas para integrarse na vida adulta e chegar a ser o que hoxe son, unhas persoas extraordinarias. Eu que coñezo á maioría dos que figuran nesta fotografía podo dar fe diso.





domingo, 14 de mayo de 2023

A VIDA É UNHA BUXAINA

 


Chamádelle trompo, peón, ou buxaina porque dun anaco da dura madeira de buxo un mañoso carpinteiro pode sacar este fermoso xoguete. Durante a infancia dos maiores ocupaba parte do día, facéndoo bailar coa axuda da charreta ou cos demaís nun círculo, tentando zoscar coas puntas afiadas ao do compañeiro, se non o conseguías alí quedaba o teu sometido ás afiadas intencións dos outros.

Era un xoguete estacional, como todos os daquela época. Xa se dicia: “Polo San Martiño hai que sacar os trompos aos camiños”, no mes de novembro, o mesmo que as cometas que aproveitaban o vento do outono para chegar ao máis alto, porque a vida das persoas, tamén dos nenos, estaba relacionada coa natureza. Algúns mestres e mestras seguen promovendo estes xogos dentro da súa tarefa docente.

Ao cabo non é máis que unha imitación da gran buxaina que é o noso planeta, por iso a remedan nos seus catro movementos, o de rotación, o de traslación arredor do Sol, a precesión pola variación do seu eixo e a nutación. Así mesmiño, como a esfera na que vivimos.

                                                        


E todo ven a conto da fermosa exposición que acaba de inaugurarse no Forum Metropolitano da cidade de A Coruña sobre o universo onde se acollen as buxainas na Literatura, na Filatelia, na Numismática, nas películas e en todos os países e continentes, dende Europa ata Asia, pasando por África, América e Oceanía. Unha fermosura de modelos que durante moitos anos recolleu o profesor Luis Ramos Ramírez e que non deixa de sorprender a todo aquel que se achega a vela, rapaces e rapazas, homes e mulleres de todas as idades por descubrir que as buxainas forman parte do patrimonio cultural de moitos pobos do mundo.

O mesmo que unha semente pode dar lugar a un xoguete tan inxenioso, doutra semente xurdimos os seres humanos, saímos á vida, movémonos, entramos no círculo cos demáis convivindo e evolucionando para ao final pasar ao esquecemento, coma os nosos fermosos trompos escurecidos polas pantallas e novas afeccións propias de cada tempo, rexurdindo cando alguén con ansias de coñecer sácaos á vida dos outros, como este formidable traballo do profesor Ramos, que nos fai lembrar instantes inesquecibles dunha infancia que xa forma parte das lembranzas de cada quen.

                                                              



Dicía Mario Benedetti nun fermoso poema que o esquecemento é un xeito de burlarse da historia, que para iso está a memoria que se abre de par en par na procura dalgún lugar que devolva o perdido.






martes, 28 de febrero de 2023

NEGREIRA 1904 : CRÓNICA DE FEBRERO

 



Los temporales y contínuas lluvias, hicieron que este mes, que debiera (por ser el Carnaval) dar abundante materia para esta Crónica, la diese muy escasa. Puede formarse una idea de lo continuado de las lluvias y de las grandes crecidas de los ríos, por el hecho de que durante quince días consecutivos, las barcas llamadas de Negreira, que sirven para comunicarnos con Ons, Viceso, Luaña y Cornanda, no han circulado. ¡Que gran necesidad se siente de una carretera que hiciese un puente en esta parte del Tambre!

Apesar del mal tiempo las romerías de San Blas en Puentemaceira y en Ceilán, estuvieron muy concurridas y animadísimas. En Puentemaceira fueron los funcionistas Don José Abella, D.Manuel Calviño, Miguel Guzmán y Pastor Formoso, la función fue lucida y por la tarde la música de Agrón tocó en el frente de la Capilla, bailándose a más y mejor y por la noche pensábase celebrar un baile en el salón de D. José Ponte, pero la Guardia civil temiendo pudiese haber alguna alteración del orden, impidió su celebración, no sin que protestasen los mozos y mozas que estaban contentos y querían divertirse.

          Pontemaceira : Capilla de San Blas

En Ceilán se hizo la función por suscripción y la música de Portor fue la que amenizó la fiesta. Imposible sería hacer una indicación de la gente que asistió, pues fue muchísima, dando al baile de la tarde una animación grandísima. Hubo numerosas comidas de campo y apesar del mal piso y muchas mojaduras de pie, no hubo que lamentar suceso alguno desagradable.

Animadísimos prometían estar los Carnavales, pues los jóvenes de Negreira, estaban ensayándose para sacar una mascarada y en los demás puntos también se pensaba hacer algo, pero el mal tiempo aguó todo. La comparsa de Negreira con su correspondiente y tradicional vello y con la música de Liñayo salió sin embargo y el Domingo de Carnaval recorrió el pueblo, cantando coros muy bonitos y animando a la gente que triste y desanimada por el mal tiempo pensaban solo en comer filloas.

El lunes de Carnaval hizo esta comparsa una visita a Ortoño, Ángeles y Brión en donde, según noticias, fueron muy obsequiados, lo que dio lugar que a la vuelta hiciesen diversos juegos de equilibrio. El martes de Carnaval pensaban volver a salir para visitar La Baña y Ceilán y volver luego a la tarde a Negreira y terminar con un baile en la Plaza de Ferreiro, pero en ese día la lluvia fue tanta que hizo imposible la salida.

La mala influencia del tiempo se hizo sentir sobre todo en las fuliadas que como en años anteriores se celebraron en las diversas aldeas o lugares. Estuvieron desanimadísimas, pues solo los mozos del lugar pudieron asistir a ellas y estos por aquello de que sol de puerta no calienta, no le daban carácter alegre y divertido que suelen tener. No faltaron tiznaduras y consiguientes antroidos, pero la verdadera animación faltó.

El último domingo y en el restaurante de la Bicha en Zas celebraron un banquete varios jóvenes de este pueblo y a el asistieron también bonitas y alegres damas, lo que hizo que la animación -según me dijeron-fuese grandísima.

Como acontecimientos de bulto durante el mes pocos hubo. Anúnciase la salida para la Habana de varios socios y entre ellos los de nuestro amigo D,Manuel Patiño y el regreso de muchos, cuyos nombre daré a medida que vengan llegando.

Debido al mal tiempo progresaron poco este mes las obras del pequeño trozo de carretera que falta por construir. En la Crónica de Marzo anunciaré probablemente a mis lectores la terminación de esta obra que nos une con Santiago.

Hasta Abril se despide


                                                  El Curioso


miércoles, 1 de febrero de 2023

FLORES DE ONTE E HOXE

 

                                                                                   (J.M.L.T.)

Cando baixei do coche quedei abraiado vendo unha flor tan fermosa xurdindo do formigón, dun amarelo intenso que contrastaba co cemento pulido do chan. Cómo era posible que nun medio tan inhóspito poidera brotar tanta beleza, medrar e darlle un aire natural a aquela parte do aparcadoiro. Pecisábase moita enerxía e pulo para sair adiante dende un diminuto resquicio sen vida. Cantas sementes deberon podrecer cando as ía depositando o vento naquel pavimento, pero ti, flor fermosa eres hoxe un espello no que mirarse.

Por iso lembro cando nos contabas esas partes da túa infancia que non poderás esquencer mentres vivas. O tremendo esforzo dunha nena que día tras día carrexaba area do río empurrando a carretilla pola corredoira costenta para facer a masa que túa nai empregaba para cubrir as pedras loiras daquel casucho que, pouco a pouco, foi trasformando na vosa vivenda. A insistencia para aprenderes a ler coas páxinas do xornal que o teu veciño, o carteiro, guindaba de cando en vez na eira e que ti recollías. Coa axuda do teu tío ías deletrando o que decían.

Como os demáis sabías que terías que desprazarte a outro medio máis favorecedor que che permitira medrar como persoa. Por iso foches o xulgado do teu municipio na compaña de catro veciños dispostos a testificar que eras ti a rapaza que figuraba na partida de bautismo que conseguiches do cura da parroquia para que che inscribira no Rexistro Civil, aquel xuiz que non che entendía pero ti si a el cando co seu acento andaluz che dixo: Es que yo no tengo culpa que usted sea hija de una cabra.

Logo, cando os invitaches a xantar no bar da Carreira tamén pagaches o del, que estaba noutra dependencia, porque daquela sabíades que era así, cando querías algo dalgunha oficina nada podías conseguir se antes non soltabas o carto.

Foron anos de intenso traballo e aforro no estranxeiro para poder voltar sendo xa a persoa adulta que hoxe es, amable e culta, con ese coñecemento que da a experiencia e que non se pode conquerir se non é co paso do tempo. Ti es esa flor xurdida da emigración e túa nai unha muller valente que te trouxo a este mundo.

Hoxe moitos seguen marchando, agora ben preparados e con currículos académicos envexables, outros veñen fuxindo da fame, dun medio social hostil, na procura dunha vida digna ou da persecución política. As migracións son o resultado das desigualdades e do abandono no que fican as poboacións de moitos países, fenómeno social que medra pola necesidade humana de mellorar a vida persoal e familiar, polos conflitos que non deixan de ameazar a supervivencia de grandes cantidades de persoas en todo o mundo.Tamén os descendentes dos nosos emigrantes que voltan á terra dos seus ancestros despois dunha longa vida nos lugares que os acolleron: Cuba,Venezuela, Brasil ou Arxentina.

Según o Instituto Nacional de Estadística no pasado ano eran 41, 151, 119 e 53 respectivamente os que naceron en cada un destes países e acabaron voltando ao Concello de Negreira..

Hai uns días informaba a Emisora Municipal que un grupo de mulleres inmigrantes acababan de crear unha asociación de axuda aos que chegaban ao concello, o mesmo que fixeron os nosos en distintas nacións de América hai máis de cen anos e que tanto contribuìron a mellorar as súas vidas. 

É o que se chama Solidariedade.