LUCES DE BARCALA

Queridos padres, hermanos, parientes y convecinos: Desde que, por la iniciativa de algunos paisanos nuestros, nos hemos constituido aquí en sociedad; desde que nos hallamos juntos cuantos hemos tenido la suerte de haber nacido en ese hermoso rincón de Galicia, fue nuestro deseo, y así lo ejecutamos, sacrificar mensualmente parte de nuestro modesto haber, a fin de crear y sostener escuelas en el Valle, que sirvan para que nuestros familiares y convecinos puedan en el porvenir, una vez educados, ser útiles para sí mismos y para los suyos, ahorrándoles de esa suerte contrariedades que llevan aparejadas consigo la falta de instrucción.

                                        Almanaque Gallego para 1909 . La Habana . pp.143-145

Escola de Cobas

A emigración galega en América creou, segundo o profesor da Universidade de Santiago D. Vicente Peña Saavedra, 525 asociacións de carácter instructivo que fundaron e sostiveron en Galicia 235 colexios con 336 aulas en 186 edificios nun período no que o ensino público estaba abandonado pola administración do Estado.

A emigración foi sempre un problema endémico de Galicia, entre 1870 e 1930 máis de 2 millóns de galegos abandoaron a terra e aínda hoxe a sangría segue. A situación sociocultural no ano 1900 era dramática, co 67,2% da poboación adulta analfabeta. No ano 1927 estaba escolarizado o 52 % do alumnado e a metade non asistía.
Os  datos do Ministerio de Instrucción Pública e Belas Artes correspondentes ao ano  1908  recollen que  Negreira e A Baña tiñan 8  escolas en cada un dos concellos cando según a Lei Moyano correspondíanlle 17 e 16 respectivamente. 

Escola de Seoane

Os nosos emigrantes en América, como os do resto de Galicia, foron todo un exemplo de solidariedade e compromiso coa terra e cos que aquí quedaban. Foron varias as sociedade creadas no alén mar polos barcaleses: A Unión Barcalesa, La Moderna de Barcala e La Baña y su Comarca en Cuba; en Bos Aires La Primera de Barcala, Sociedad Agraria Instructiva y Mutua del Partido Judicial de Negreira, Hijos de Negreira y Anexos, Mutualista e Instructiva del Partido Judicial de Negreira e Agraria y Mutualista del Partido de Negreira y sus contornos e en Montevideo Escuela Unión Barcalesa.

Foi a Unión Barcalesa de La Habana a que acadou maior pulo e que aínda hoxe segue funcionando nas dependencias do antigo Centro Galego. Nacía en 1907 ao mesmo tempo que a estrea do Himno Galego, na capital cubana, e o seu labor educativo, asistencial e mutualista é todo un exemplo. En 1922 inaugurábase en Cobas a súa primeira escola, en 1926 a de Aro e en 1932 a de Seoane. A construcción dos edificios corría a cargo das cuotas aportadas polos asociados, o salario dos mestres e a elaboración dos programas escolares inspirados nas modernas correntes pedagóxicas, en contraste coa escola tradicional refractaria a toda innnovación e progreso que poidera axudar á innovación de Galicia.

Escola de Aro

Tamén La Baña y su Comarca construiu en S. Vicente o Colexio Cuba (que hoxe ocupan as oficiñas do Xulgado, Rexistro Civil e Correos), La Moderna de Barcala a Escola de Liñaio e o filántropo habaneiro Emilio Balandrón a Escola da parroquia de Portor.

No ano 1993 asinamos, no Centro Galego da Habana, un documento de entrega das escolas da Unión Barcalesa aos concellos de Negreira e A Baña, acto no que o Presidente D. Rolando Pérez Palmero manifestou que se facía a entrega das mesmas xa que foron sufragadas polos barcaleses e que a eles debían pasar.

Hoxe a Unión Barcalesa continúa a disfrutar de boa saúde e malia as dificultades económicas para sosterse é a decana das sociedades de Barcala, do que debemos sentirnos orgullosos.

ALBUM 

Centro Galego da Habana

Acto inaugural da Escola de Cobas coa asistencia do Rector da Universidade de Santiago

Veciños de Barcala no Centro Galego-Centenario da Unión Barcalesa-Foto El Correo Gallego

Directivos de Alén Mar co Presidente da Unión Barcalesa no Centro Galego da Habana