II - MUÍÑO DO PORTO : FELIZ CUMPLE!

 

Pepe Teiga no " tremiñado " do muíño do Porto

 

Unha noite no muíño,

unha noite non é nada,

unha semaniña enteira

esa si que é muiñada!!

                        Cantiga Popular

O muíño do Porto acaba de cumprir 109 anos e segue funcionando como o primeiro día grazas aos coidados de Pepe da Habanera e Daniel Casal que se encargan de telo en estado de revista. A trituración do grao mediante a moenda era un proceso intermedio para a elaboración do pan, por iso non hai río en Galicia que non conserve algún destes muíños de ribeira.

A súa orixe ven do periodo Neolítico. En moitas mámoas atopáronse muíños de pedras planas que logo foron susituídos durante a romanización por outro dunha tipoloxía máis moderna. Durante as campañas militares as lexíons romanas transportaban nas mulas dos contubernios, grupos de oito soldados que convivían nunha tenda, ademáis da mesma e os elementos comúns, o muíño de man, formado por dúas pedras cilíndricas que ao xirar unha sobre a outra trituraban a ración de grao que era un elemento fundamental da súa dieta alimenticia.

Estes muíños circulares aumentados de tamaño e engadíndolle un artiluxio mecanico para que a enerxía hidráulica fixera mover a roda superior, foron sustituíndo aos pequenos de man. Tamén hai algúns movidos por enerxía eólica ou pola forza das mareas, pero son os menos.

O inferno co rodicio

Nos muíños hidráulicos unha presa desvía a auga do río por un rego -gavada- que a leva ata a canle, unha pequena construcción troncopiramidal que se estreita e conduce a auga ata o rodicio que ao xirar trasmite o movemento á pedra móbil ou moa. O grao que cae da moega, caixa de madeira pendurada enriba, introdúcese, a través da quenlla, polo burato entre as dúas pedras. E dalle que dalle, seguindo o ritmo da popular muiñeira, a fariña vai caendo no farneiro.

Pero o muíño do Porto é un dos poucos de cubo que hai na nosa contorna, porque como o caudal do regueiro é pequeno, ten un depósito de cantería que almacena a auga que ven da gavada e cando está cheo, abrindo o billote, a auga sae con forza para mover o rodicio. Di Pepe, mestre canteiro, que a auga de cada cubo da para moer, polo menos, un ferrado de grao. Este muíño comunal tiña repartido o seu uso entre todos os veciños do lugar en turnos de moenda, tanto de día como de noite. A de historias que se poderían contar vividas neste muíño...! comenta sorrindo coa súa habitual picardía, porque os muíños tiñan tamén a función de centro social e ás muiñadas acudían especialmente os mozos e mozas, ás veces de troula.

Onte polo WhatsApp mandoume Daniel copia do documento de constitución da comunidade muiñeira, asinada polos veciños en 1906. Ademáis de Concelleiro, é tamén un estudoso da Historia da súa parroquia de Broño e nas revistas que a Asociación de Veciños publica periodicamente vennos agasallando con interesantes e documentados artigos.

Os muiños deron tamén lugar ao apelido Muíño, contribuíron ao enriquecemento do noso léxico e a abundantes topónimos como Os Muíños, Muiñonovo ou este onde se atopa o do Porto: Lugar de Redemuíños.

Pepe e Daniel

BIBLIOGRAFÍA

- As construccións adxectivas-Cadernos Museo do Pobo Galego 9 -Manuel Caamaño Suárez-1998

-Legionario.Manual del soldado romano- Philip Matyszak-Akal -2010